Μεσολόγγι: η Ιερή Πόλη με τη μοναδική ιστορία και το υπέροχο φυσικό περιβάλλον

Πηγή Φωτογραφιών: Pexels και Google Images

Η πρώτη ιστορική αναφορά για την πόλη γίνεται το 1571 από τον Ενετό αξιωματούχο και συγγραφέα Paolo Paruta.

Στην επανάσταση του 1770 (Ορλωφικά), η συγκρότηση στην πόλη προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης με αρχηγό τον Παναγιώτη Παλαμά, είχε ως συνέπεια την καταστροφή του στόλου του Μεσολογγίου, την πυρπόληση της πόλης και τον αναγκαστικό ξεριζωμό των Μεσολογγιτών στα Επτάνησα. Μετά την λήξη των εχθροπραξιών, οι κάτοικοι επέστρεψαν, ανοικοδόμησαν την πόλη και ξαναέφτιαξαν τον στόλο τους, που δοκιμάστηκε ακόμη μία φορά στα χρόνια του Αλή πασά.

20 Μαΐου του 1821 και το Μεσολόγγι, μία από τις κύριες Ελληνικές δυνάμεις στον απελευθερωτικό αγώνα, επαναστατεί και πάλιαντιστεκόμενο στις επιθέσεις του τουρκικού στρατού το 1822 (α΄ πολιορκία) και το 1823 (β’ πολιορκία). Η τρίτη επίθεση των Τούρκων ξεκίνησε στις 15 Απριλίου του 1825 από τον Κιουταχή με 30.000 άντρες και αργότερα προστέθηκαν ακόμη 10.000 με επικεφαλής τον Ιμπραήμ. Μετά από την πολιορκία ενός έτους, πιεζόμενοι από τις επιθέσεις, την πείνα και τις ασθένειες, οι Μεσολογγίτες και όσοι άλλοι είχαν προστρέξει σε βοήθειά τους πραγματοποίησαν «Έξοδο» τη νύχτα της 10ης Απριλίου του 1826, ωστόσο λίγοι από αυτούς επέζησαν. Για την ηρωική στάση των κατοίκων αποδόθηκε στην πόλη ο τίτλος της «Ιερής Πόλης», ο μοναδικός στην Ελλάδα.

Η ιστορικότητα της πόλης πηγάζει από την πρώτη στιγμή που αντικρίζει κανείς τα ιστορικά τείχη, κατασκευασμένα το 1838 πάνω στα ερείπια του αρχικού τείχους, και τον Κήπο των Ηρώων, στην είσοδο της πόλης. Εκεί οι Μεσολογγίτες, κατά τη διάρκεια της τρίτης πολιορκίας έθαβαν τους νεκρούς τους, ένας κήπος που δημιουργήθηκε με απόφαση του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστριας το 1830.

Ο Κήπος των Ηρώων είναι ένα πάρκο με μνημεία για ανώνυμους και επώνυμους ήρωες, που θυσιάστηκαν στον απελευθερωτικό Αγώνα του 1821, είναι ο τόπος όπου με μεγαλοπρέπεια κάθε χρόνο , την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται η «Έξοδος του Μεσολογγίου». Στο χώρο αυτό μπορεί κανείς να θαυμάσει τον Τύμβο των Πεσόντων, το μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη, πολλά αφιερώματα προς τιμήν των Φιλελλήνων από όλο τον κόσμο, τον ανδριάντα του Λόρδου Βύρωνα κάτω από τον οποίο βρίσκονται τα λείψανα του ποιητή κ.ά..

Έξω από τον Κήπο των Ηρώων, στην πλατεία απέναντι από τη λιμνοθάλασσα, με δαπάνη της Ένωσης Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων ανεγέρθηκε μαρμάρινη ορθογώνια στήλη 2μ., προς τιμήν του Ελβετού φιλέλληνα Μάγερ, εκεί όπου βρισκόταν το τυπογραφείο της εφημερίδας Ελληνικά Χρονικά, την οποία εξέδωσε σε συνεργασία με τον λόρδο Βύρωνα, παρά την αμοιβαία αντιπάθειά τους. Τα Ελληνικά Χρονικά ήταν η πρώτη έντυπη εφημερίδα, που κυκλοφόρησε στη χώρα μας και σε πολλά μέρη του εξωτερικού, γραμμένη σε τρεις γλώσσες, κάνοντας έτσι γνωστό τον αγώνα του Μεσολογγίου σε όλο τον κόσμο. Σ’ αυτή τυπώθηκε, για πρώτη φορά, ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν του Διονυσίου Σολωμού.

Είναι πολλά τα κτήρια και τα μνημεία που κοσμούν την πόλη, την πατρίδα των Χαρίλαου και Σπυρίδωνα Τρικούπη, του Κωστή Παλαμά, του Μιλτιάδη Μαλακάση και του Γεώργιου Δροσίνη.

Το διώροφο πετρόχτιστο αρχοντικό της οικογένειας Παλαμά, οίκημα του 1708, στεγάζει το «Μουσείο Παλαμά». Σ’ αυτό το σπίτι όπου έζησε για αρκετά χρόνια ο Κωστής Παλαμάς, υπάρχουν εκθέματα από τη ζωή και το έργο του Μεσολογγίτη ποιητή, όπως έντυπο και φωτογραφικό υλικό, προσωπικά αντικείμενα και σκεύη.

Ακριβώς απέναντι από το Μουσείο Παλαμά στεγάζεται σε ένα αρχοντικό κτίριο το «Μουσείο Τρικούπη», όπου γεννήθηκε και έζησε ο ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης και ο γιος του, Χαρίλαος, πολιτικός και Πρωθυπουργός της χώρας.

Στο αμαξοστάσιο του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης στεγάζεται το «Τρικούπειο Πολιτιστικό Κέντρο Μεσολογγίου», ένα ιστορικό κτήριο όπου γίνονται θεατρικές παραστάσεις, προβολή ταινιών, συναυλίες και διαλέξεις, ενώ συχνά φιλοξενεί στους χώρους του εκθέσεις έργων τέχνης.

Επί Πρωθυπουργού ΧαρίλαουΤρικούπη το 1888 ξεκίνησε η κατασκευή της γραμμής Μεσολογγίου-Αιτωλικού-Αγρινίου, μήκους 44χλμ., η οποία ολοκληρώθηκε το 1890, κάνοντας το πρώτο δρομολόγιο, στην Ελλάδα.

Στην Πλατεία Μάρκου Μπότσαρη, στολισμένη με το άγαλμα του ομώνυμου ήρωα υπάρχει το «Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης του Δήμου Ιερής Πόλης Μεσολογγίου», στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό διώροφο κτίριο του 1932, και αποτελούσε το παλιό δημαρχείο. Στο Μουσείο υπάρχουν αυθεντικοί πίνακες και αντίγραφα πινάκων από τις σκηνές της «Εξόδου» των Μεσολογγιτών, προσωπογραφίες Φιλελλήνων και Ελλήνων οπλαρχηγών, γύψινες προτομές των πέντε Μεσολογγιτών Πρωθυπουργών, όπλα του Αγώνα, μετάλλια, νομίσματα.

Ένα από τα ομορφότερα κτήρια της πόλης είναι το διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό, με επιρροές από τα φαναριώτικα και τα ελληνικά αρχοντικά του Βοσπόρου, που οι ντόπιοι ονομάζουν «Ροζ Δημαρχείο», γιατί στο παρελθόν στέγαζε το παλιό δημαρχείο της πόλης και πολύ παλιότερα το έλεγαν «Τρικουπέικο», αφού ήταν το αρχοντικό του Ιωάννη Τρικούπη(1750-1824), νομικού και βουλευτή, πρώτου εξάδελφου του Χαρίλαου Τρικούπη. Σήμερα στο κτήριο στεγάζεται η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος.

Το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης διαθέτει πληθώρα εκθεμάτων και σπάνιων παλιών αντικειμένων, καθώς και πίνακες μεγάλων ζωγράφων, όπως του Πάρι Πρέκα, του Σωτήρη Σόρογκα και των Μεσολογγιτών ζωγράφων, Τάσσου Μαντά, Άδας Μοσχανδρέου κ.ά..

Το καλοκαίρι του 2006, εγκαινιάστηκε στο Νησάκι του Αιτωλικού το μοναδικό, αμιγώς χαρακτικής τέχνης, μουσείο σε Ελλάδα και Ευρώπη, το «Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείο Βάσως Κατράκη», όπου εκτίθεται μόνιμα το σύνολο του έργου της χαράκτριας Βάσως Κατράκη.

H Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο του 1835, στην πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα, με σκοπό αρχικά να φιλοξενήσει τις συλλογές των ιδρυτών της, ωστόσο σήμερα μπορεί κανείς να βρει εκεί έργα σπουδαίων ζωγράφων, γλυπτών και χαρακτών του 19ου και 20ου αι. αλλά και την ανοιχτή βιβλιοθήκη Τέχνης και Ιστορίας.

Και λίγο πιο εκεί από το Μεσολόγγι, στα βορειοδυτικά του υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος της Νέας Πλευρώνας με την οχύρωσή της να εντυπωσιάζει ακόμα και σήμερα, που οφείλει το όνομά της στον ήρωα Πλευρώνα, γιο του Αιτωλού και γενάρχη της Αιτωλίας. Σύμφωνα με το γεωγράφο Στράβωνα (Γεωγραφικά 10, ΙΙ, 4), η πόλη ιδρύθηκε μετά το 235/234 π.Χ., αμέσως μετά την καταστροφή της Παλαιάς Πλευρώνας, από τον Μακεδόνα βασιλιά Δημήτριο Β΄ Αιτωλικό.

Οι κάτοικοι της περιοχής τη λένε «Κάστρο της κυρα-Ρήνης», ονομασία που συνδέεται με νεότερους θρύλους και παραδόσεις.

Η Νέα Πλευρώνα, κτισμένη με το ιπποδάμειο σύστημα, αν και άκμασε πολύ στα ελληνιστικά χρόνια, μετά τη ναυμαχία του Άκτιου το 31π.Χ., παράκμασε και οι κάτοικοί της μεταφέρθηκαν από τους Ρωμαίους στη Νικόπολη.

Και η μαγεία συμπληρώνεται με το ονειρώδες τοπίο της λιμνοθάλασσας. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει το μοναδικής ομορφιάς ηλιοβασίλεμα και τα πανέμορφα φλαμίνγκο, που συχνά καταφεύγουν εδώ, το νησάκι της Κλείσοβας, το Αιτωλικό και το μικρό κατοικημένο νησάκι του Πατραϊκού κόλπου, την Τουρλίδα.

Αυτή πήρε το όνομά της, από τις τουρλίδες, ένα είδος θαλασσινών πουλιών, και από το 1885 ενώθηκε με το Μεσολόγγι με ένα λιμναίο επιχωματωμένο δρόμο 6χλμ.. Η Τουρλίδα διατηρεί ακόμη τη μορφή του παράξενου λιμναίου οικισμού με τις πελάδες, τα παραδοσιακά σπιτάκια που στηρίζονται σε πασσάλους, χτισμένα αρχικά σαν κατοικίες των ψαράδων.

Στη νότια άκρη της Τουρλίδας υπάρχουν οι Δημοτικές Αλυκές – με τους τεράστιους όγκους αλατιού, τις πασίγνωστες «Αλατιέρες με τα μοναδικά τους σχήματα – και δίπλα τους το «Μουσείο Άλατος». Εδώ το αλάτι πρωταγωνιστεί από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του μέχρι σήμερα, με τις 14.000 χρήσεις του, επηρεάζοντας τη ζωή των ανθρώπων σε όλες τις εκφάνσεις της, ενώ στην τελευταία αίθουσα του Μουσείου εντυπωσιάζει η συλλογή με τις 1500 αλατιέρες, που χρονολογούνται από το 1800 μέχρι σήμερα.

Μεσολόγγι του Μιλτιάδη Μαλακάση

Εσένα θύμησή μου, εσέν΄ άνθος θανάτου,
Αθανασίας ρόδο, εσέ κρατώ,
Μοσκοβολιά και χάιδεμα του αναβλεμμάτου
Κι αγκάθι αιματοστάλαχτο φριχτό.
Όταν, ω παιδική καρδιά! Η αρμύρα
Της λιμνοθάλασσας ανήλεη, λατρευτή,
Με χρώματα σε μέθαε και με μύρα,
Τότε γιατί να μην πεθάνεις; Ω γιατί;
Στις ροδοδάφνες, μεσ΄ στην αίγλη του εικοσιένα,
Εσύ λουλούδι υστερογέννητον, ω πώς
Πέφτουν τα φύλλα σου ένα-ένα σκεβρωμένα,
Και μέσ΄ στα βάλτα ο σκορπισμένος σου καρπός;
Σε τόσες μέσα ανατολές, δύσες, σκοτάδια,
Μέσα σε τόσες μουσικές, ποίησες, ωδές,
Νερών και δένδρων τα βουητά, σείσματα, χάδια,
Χαμένος ψίθυρος της λύρας μου οι χορδές…
΄Ω Μεσολόγγι, ιερέ βωμέ, αιματοβαμμένε,
μεγάλου βάρδου η δόξα και η θανή,
του Χρήστου του Καψάλη εσύ, πυρσέ ανάμενε,
και της εξόδου η νύχτα, ω ουρανοί!
Τώρα, κι αν μου ξεδένετε φρένα και γλώσσα,
Θ΄ αγροικηθεί της ταπεινότης μου ο ψαλμός,
Μέσα στους ύμνους και στα τρόπαια τα τόσα,
Που σου έχει στήσει όλου του κόσμου ο θαυμασμός;….

(Εφημ. «Καθημερινή», 25 Απριλίου 1937)