Πηγή Φωτογραφιών: Google Images
Απευθυνόμενη αποκλειστικά στις γυναίκες, σε μια εποχή που στερούνταν τη πρόσβαση σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής, η «Εφημερίς των Κυριών» δημοσίευε ειδήσεις, εγχώριες και διεθνείς, οι οποίες αφορούσαν κατά βάση τις γυναίκες, καθώς και άρθρα γνώμης σχετικά με τη διεκδίκηση ίσων ευκαιριών στην καθημερινότητα και την εργασία, αλλά και τη γυναικεία χειραφέτηση.
Η Καλλιρρόη Παρρέν και η συντακτική της ομάδα
Την έκδοση της εφημερίδας ανέλαβε η Ρεθυμνιώτισσα εκπαιδευτικός, δημοσιογράφος και πρωτοπόρος φεμινίστρια Καλλιρρόη Παρρέν, η οποία στα πρώτα φύλλα της εφημερίδας υπέγραφε τα άρθρα της με το ψευδώνυμο Εύα Πρενάρ και την οποία ο συγγραφέας Γρηγόριος Ξενόπουλος αποκαλούσε «μεγάλη μορφή τού υγιούς φεμινισμού»
Στην συντακτική ομάδα της εφημερίδας υπήρχαν μόνο γυναίκες των γραμμάτων και των τεχνών της εποχής, με τη Σαπφώ Λεοντιάδου και την Αικατερίνη Σαμαρατίδου, εγγονή της εκδότριας του περιοδικού «Κυψέλη», την ποιήτρια Μαρίκα Πίπιζα, γνωστή και ως «Χάινε με φουστάνια», αλλά και τη δασκάλα Ελένη Γεωργιάδη.
Το πρώτο φύλλο και η διακοπή κυκλοφορίας
Το πρώτο φύλλο της εφημερίδας κυκλοφόρησε στις 8 Μαρτίου 1887, με την εφημερίδα να είναι, αρχικά, εβδομαδιαία και από τις 25 Μαρτίου 1907 έως το Δεκέμβριο του 1917 δεκαπενθήμερη, χαρακτηρίζοντας αυτή την αλλαγή στη συχνότητα έκδοσης ως «Περίοδος Β΄» στο εξώφυλλο του ίδιου του εντύπου.
Στο πρώτο φύλλο της «Εφημερίδας των Κυριών», στο κύριο άρθρο, η Παρρέν έγραφε: «Η Ελληνίς δύναται να αναλάβη τον της αναπτύξεώς της αγώνα μόνη, μη προσδοκούσα εν τω σταδίω τούτω το παράπαν την συνδρομήν του ανδρός, διότι ούτος αδιαφορεί και εν τω εγωισμώ του έν μόνο βλέπει, έν επιθυμεί και θέλει, την δουλικήν της γυναικός υποταγήν εις τα νεύματά του».
Η διακοπή της έκδοσης επήλθε το 1918, έχοντας κυκλοφορήσει για 1106 τεύχη, όταν η Καλλιρρόη Παρρέν εξορίστηκε στην Ύδρα για τα πολιτικά της φρονήματα, καθώς ήταν φανατική μοναρχική και αντιβενιζελική.
Ο «υγιής φεμινισμός» και η θεματολογία της εφημερίδας
Η εφημερίδα με τα άρθρα της αγωνίστηκε για τη μόρφωση των γυναικών και την επαγγελματική χρήση της, την εξάλειψη τής αμάθειας και των προλήψεων, την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού των γυναικών, ζητώντας την ισοτιμία των δύο φύλων και όχι την αναστροφή των ρόλων, χωρίς να αμφισβητεί τον ρόλο της οικογένειας.
Η απόδειξη του σεβασμού στον παραδοσιακό ρόλο των γυναικών φαίνεται από το μηνιαίο παράρτημα τής «Εφημερίδας των Κυριών», με τον τίτλο «Οικιακή Εφημερίς», στο οποίο υπήρχαν πρακτικές οδηγίες κοπτικής, ραπτικής, μαγειρικής, υγιεινής διατροφής, οικιακής οικονομίας, καλής συμπεριφοράς και εθιμοτυπίας, ενώ οι αναγνώστριες στις σελίδες της εφημερίδας έβρισκαν ακόμη και συμβουλές για το πώς να μεγαλώσουν τα κορίτσια τους, με τη νουθεσία να «μη μεταβάλητε τας μικράς θυγατέρας σας εις πλαγγόνας».
Η εφημερίδα πρόδρομος του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα
Το έντυπο ήταν πρόδρομος της φεμινιστικής κίνησης στην Ελλάδα και συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία της πρώτης σοβαρής γυναικείας οργάνωσης των Ελληνίδων, την «Ένωση των Ελληνίδων», η οποία, με τη σειρά της, δημιούργησε την πρώτη οικοκυρική και επαγγελματική σχολή στην Αθήνα.
Συχνά, οι γυναίκες αρθρογράφοι της εφημερίδας απαιτούσαν την είσοδο των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ένα αίτημα που ικανοποιήθηκε, σχετικά γρήγορα, από τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη, αλλά και την παροχή ψήφου στις γυναίκες, που έγινε πραγματικότητα αρκετά αργότερα και συγκεκριμένα το 1952.
Στη δράση της Καλλιρρόης Παρρέν και του εντύπου οφείλεται η ίδρυση της «Σχολής της Κυριακής, απόρων γυναικών και κορασίων», στην οποία πολλές εργάτριες και υπηρέτριες πήγαιναν για να μάθουν γραφή και ανάγνωση, του «Λυκείου των Ελληνίδων» και διαφόρων κοινωφελών ιδρυμάτων, που στόχευχαν στην «την παροχή ηθικής προστασίας και περιθάλψεως των υπηρετριών και εργατίδων, αίτινες στερούνται εργασίας και ευρίσκονται μακράν των γονέων και συγγενών των».
Οι θυελλώδεις αντιδράσεις και οι υποστηρικτές
Λόγω των αντιλήψεων που απηχούσε από τα πρώτα κιόλας φύλλα της η εφημερίδα είχε ξεσηκώσει αρνητικές αντιδράσεις. Η προσπάθεια χειραφέτησης των γυναικών είχε προκαλέσει τη χλευαστική δήλωση του διευθυντή της εφημερίδας «Επιθεώρησις»: «Θα την συντρίψω διότι μαστροπεύει τας γυναίκας. Έχω και μάννα και αδελφήν άγαμον».
Παρόμοιο ήταν και το σχόλιο του διευθυντή της εφημερίδας «Ακρόπολις» «Αι γυναίκες είναι πετεινόμυαλαι και ελαφραί. Δεν αξίζει τον κόπον να ασχοληθώμεν» αλλά και η άποψη του συγγραφέα Εμμανουήλ Ροΐδη, ο οποίος είχε υποστηρίξει ότι οι γυναίκες που εξασκούν «ανδρικά» επαγγέλματα, όπως αυτά του γιατρού ή του δικηγόρου αγγίζουν τα όρια της γελοιότητας και τα μόνα επαγγέλματα που τους ταιριάζουν είναι της νοικοκυράς και της πόρνης.
Φυσικά, η Παρρέν απάντησε μέσα από τις στήλες της εφημερίδας ότι ο Ροΐδης δεν έχει την παραμικρή ιδέα από τις γυναίκες, είναι αναχρονιστικός, κατηγορώντας τον ότι δημοσιεύει στις εφημερίδες του τα απομεινάρια της λογοτεχνικής του παραγωγής.
Παρά τους επικριτές, υπήρχαν και φανατικοί υποστηρικτές της εφημερίδας, όπως λ.χ. ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο οποίος είχε γράψει: «Η συντροφιά σου είναι πολύτιμη. Το ήθος σου, η τόλμη και η γραφή σου θαύμα. Εύγε σου Δέσποινα της φιλαλληλίας και της προόδου. Στηρίζω τους αγώνες σου, των γυναικών τους αγώνες με όλη μου τη δύναμη».
Παρόμοια ήταν και η άποψη του δημοσιογράφου Βλάσση Γαβριηλίδη, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει την Παρρέν «κοινωνική δύναμη για την αλλαγή του καθεστώτος σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία», ενώ και ο ποιητής Κωστής Παλαμάς, αφιέρωσε ποίημά του στην Καλλιρρόη Παρρέν:
«Χαίρε γυναίκα
εσύ Αθηνά, Μαρία, Ελένη, Εύα
να η ώρα σου!
Τα ωραία σου φτερά δοκίμασε κι ανέβα
και καθώς είσαι ανάλαφρη
και πια δεν είσαι σκλάβα
προς τη μελλούμενη αγία γη πρωτύτερα
εσύ τράβα
κι ετοίμασε τη νέα ζωή,
μιας νέας χαράς
υφάντρα
και ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί
τον άντρα
και πλάσε τον Πρωτοπλάστη».
