Κοίμηση της Θεοτόκου: «Εσύ των Ουρανών η πλατυτέρα…»

Αποτελώντας μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας, η Κοίμηση της Θεοτόκου τιμάται και γιορτάζεται ποικιλοτρόπως σε όλες τις γωνιές της χώρας, ήδη από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης της χριστιανικής θρησκείας.

Τα προσωνύμια της Παναγίας είναι δεκάδες, είτε «Μεγαλόχαρη», «Γλυκοφιλούσα», «Βρεφοκρατούσα», «Γρηγορούσα» και «Θαλασσινή» είτε «Γιάτρισσα», «Θεοτόκος», «Παναγιά», «Παναγίτσα» και «κυρά-Παναγιά», όλα φανερώνουν τη διαχρονική αγάπη και λατρεία προς το πρόσωπό Της.

Παράλληλα, οι τοπικές λαϊκές παραδόσεις με τις παραλλαγές τους, η αφθονία των εικονογραφικών τύπων, η αφιέρωση του Αγίου Όρους που καθιερώθηκε ως «κλήρος και περιβόλι της Παναγιάς», η εποποιία της βυζαντινής υμνογραφίας και ο μεγάλος αριθμός των έμμετρων και πεζών ελληνόγλωσσων κειμένων με κεντρικό θέμα το πρόσωπό της από την πρωτοβυζαντινή περίοδο μέχρι σήμερα, είναι αδιάψευστοι μάρτυρες αυτής της τιμής.

 panagia2

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου περιλαμβάνει το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και την ανάσταση και τη μετάστασή Της στους ουρανούς. Βέβαια, το ιστορικό της Κοιμήσεως δεν αναφέρεται σε αρχαίες ιστορικές πηγές του Χριστιανισμού, ούτε στην Καινή Διαθήκη αλλά σε μεταγενέστερα κείμενα της πατερικής παράδοσης, όπως τις διηγήσεις των Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά., αλλά και στα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας.

Σύμφωνα με αυτές, πρώτη φορά η Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάστηκε στα Ιεροσόλυμα στις 13 Αυγούστου, ενώ από το 460 μ.Χ. και μετά αποφασίστηκε η μετάθεση της εορτής για τις 15 Αυγούστου. Πάνω στον τάφο της χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, που αποδίδεται στην Αγία Ελένη και ο οποίος, μετά την καταστροφή του, χτίστηκε εκ νέου με διαταγή του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μαρκιανού και της συζύγου του Πουλχερίας.

Στην Καθολική Εκκλησία κυριαρχεί το δόγμα της ενσώματης ανάληψης της Θεοτόκου (Assumptio Beatae Mariae Virginis), ενώ στην Ορθόδοξη η Κοίμηση προηγείται της Αναλήψεως.

 panagia3

Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, πριν από την εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου προηγείται νηστεία, η οποία καθιερώθηκε τον 7ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια αυτής, οι πιστοί νηστεύουν από λάδι, πλην του Σαββάτου και της Κυριακής, ενώ στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα (6 Αυγούστου) καταλύεται το ψάρι. Ανήμερα της γιορτής καταλύονται τα πάντα, εκτός και αν η γιορτή πέσει σε Τετάρτη ή Παρασκευή, οπότε καταλύεται μόνο το ψάρι.

Παράλληλα, εκείνες τις ημέρες, ψάλλονται τις απογευματινές ώρες στις εκκλησίες εναλλάξ, ο «Μικρός και ο Μέγας Παρακλητικός Κανών εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον», οι λεγόμενες «Παρακλήσεις».

Η προσαγόρευση της Μαρίας, της μητέρας του Ιησού Χριστού, σε Θεοτόκο επελέγη από την πρωτοχριστιανική Εκκλησία και καθιερώθηκε στην Γ' Οικουμενική Σύνοδο, ενώ θεσμοθετήθηκε από τις Δ' και Ε' Οικουμενικές Συνόδους. Το προσφιλέστατο όνομα της «Παναγίας» της αποδόθηκε κατά τον 5ο αιώνα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν αποτελεί πένθιμο γεγονός για τον ελληνικό λαό, αλλά γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στην Ιερά Μονή Παναγιάς Σουμελάς και στα διάφορα νησιά του Αιγαίου (π.χ. Τήνος, Πάρος, Πάτμος κ.ά.), όπου στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν Της.