Αφανείς ήρωες και άγνωστες πτυχές του Πολυτεχνείου

• Παναγιώτα Απέργη - 17 Νοεμβρίου 2023

Οι πρώτες γραμμές των ιστορικών εκείνων ημερών άρχισαν να γράφονται στις 14 Νοεμβρίου του 1973, όταν φοιτητές από διάφορες σχολές στο Πολυτεχνείο αποφάσισαν την κατάληψη της σχολής, κορυφώνοντας τις δυναμικές εκδηλώσεις αντίστασης ενός ολόκληρου έτους.

Παρά το γεγονός ότι η εισβολή κατάφερε να καταστείλει με βαναυσότητα την τριήμερη εξέγερση, η σπίθα είχε ανάψει και η αντίστροφη μέτρηση για το τέλος της Χούντας είχε ξεκινήσει.

Μέχρι σήμερα, οι μνήμες του Πολυτεχνείου μένουν βαθιά ριζωμένες στο μυαλό όχι μόνο εκείνης της γενιάς αλλά και των επόμενων, αποτελώντας ένα από τα κορυφαία και σημαντικότερα κεφάλαια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και του αγώνα για δημοκρατία, η οποία χρειάζεται πάντα την ατομική και συλλογική εγρήγορση.

Η συντριπτική πλειοψηφία εκείνων των παιδιών που ρίχτηκαν στον αγώνα και πλήρωσαν το τίμημα για την υπεράσπιση της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας συνέχισε τη ζωή της, έχοντας αποσυρθεί διακριτικά χωρίς τυμπανοκρουσίες .

Άλλωστε, όπως είπε χρόνια μετά ο άνθρωπος που γκρέμισε την πύλη του Πολυτεχνείου για όλους εκείνους που αγωνίστηκαν για την πτώση της χούντας: Είχαν μεγάλη ψυχή, ήταν παλικάρια.

Το αγόρι με την ελληνική σημαία που πέθανε σε πυρκαγιά

Σε ένα από τα καρέ που έχουν καταγραφεί από την εισβολή του τεθωρακισμένου στο Πολυτεχνείο μπορεί κανείς να διακρίνει ένα 19χρονο αγόρι, σκαρφαλωμένο στην κεντρική πύλη να ανεμίζει την ελληνική σημαία. Ο προβολέας του τανκ φώτιζε το πρόσωπο του Γιώργου Κηρύκου, που με στεντόρεια φωνή απευθύνονταν στους στρατιώτες, δηλώνοντας: «όχι αδέλφια, δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό».

Ο άνθρωπος που φαίνεται να «καταπίνει» το άρμα, όταν εισβάλλει στο Πολυτεχνείο, δεν ήταν φοιτητής, αλλά δούλευε σε οικοδομές ως ελαιοχρωματιστής. Αμέσως μετά την πτώση της πύλης, ο Κηρύκος συνελήφθη, κρατήθηκε για ένα μήνα στο Χαϊδάρι και στην ΕΣΑ, όπου ξυλοκοπήθηκε ανηλεώς και, μόλις συνήλθε, γύρισε στη δουλειά και αργότερα εγκαταστάθηκε στο νησί του, την Ικαρία.

Είκοσι χρόνια μετά τον αγώνα για την ελευθερία, το 1993, ένα τραγικό παιχνίδι της μοίρας έκοψε το νήμα της ζωής του, όταν μαζί δύο φίλους του, τον Δημήτρη Τσαγανό και τον Ηλία Φυσίδα, προσπάθησαν να απεγκλωβίσουν από τον πύρινο κλοιό τέσσερις γέροντες. Δυστυχώς, ο άγνωστος σε πολλούς αγωνιστής εγκλωβίστηκε και κάηκε ζωντανός μαζί με τα άλλα έξι πρόσωπα.

Το «κορίτσι της πύλης» που έγινε πανεπιστημιακή καθηγήτρια

Ήταν το βράδυ της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, όταν το τεθωρακισμένο εισέβαλε στο Πολυτεχνείο, με το σιδερόφραχτο μέσο καταστολής να εξαφανίζει ότι βρισκόταν στο διάβα του. Ωστόσο, τα χέρια των «ελεύθερων πολιορκημένων» συνέχισαν να σφίγγουν τα κάγκελα την ώρα που δύο αυτοκίνητα έφραζαν τον δρόμο προς την έξοδο και οι σφαίρες άρχισαν να τρυπούν τα κορμιά των φοιτητών.

Ένα από αυτά τα πρόσωπα που φώτισε ο προβολέας του τεθωρακισμένου ήταν και η Πέπη Ρηγοπούλου, φοιτήτρια του Χημικού, η οποία καταπλακώθηκε από τη σιδερένια πύλη. Οι κραυγές του πόνου της καλύφθηκαν από τα ουρλιαχτά και τις βρισιές των εισβολέων, αλλά και τους ήχους των ερπυστριών.

Η νεαρή Πέπη μεταφέρθηκε στο ιατρείο της κατάληψης και περιθάλπηκε από τους γιατρούς που παρέμειναν πιστοί στον όρκο τους ακόμα και μετά την εισβολή, παρά τους ξυλοδαρμούς, τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια και τις φυλακίσεις που υπέστησαν.

Μετά την πτώση της Χούντας, η Ρηγοπούλου σπούδασε στο Παρίσι Ιστορία και Θεωρία της Τέχνης και ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα, διαγράφοντας μια λαμπρή πορεία ως πανεπιστημιακός, διδάσκοντας Τέχνη, Επικοινωνία και Πολιτισμό στο Πολυτεχνείο Κρήτης, στη Φιλοσοφική Σχολή, αλλά και στο Τμήμα ΕΜΜΕ του ΕΚΠΑ.

Ο φοιτητής που πυροβολήθηκε πισώπλατα και σώθηκε λόγω… σκωληκοειδίτιδας

Μεταξύ των πολιτών που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα των φοιτητών και άρχισαν να συρρέουν στην οδό Πατησίων, για να συνδράμουν στον αγώνα κατά της Χούντας ήταν και ο φοιτητής του Μαθηματικού Γιώργος Οικονόμου, ο οποίος πλησιάζοντας στην είσοδο του Πολυτεχνείου, δέχτηκε πισώπλατα σφαίρα αστυνομικού, τραυματίστηκε και έπεσε κάτω.

Αμέσως μεταφέρθηκε από τους φοιτητές στο πρόχειρο νοσοκομείο, που είχε στηθεί στο Πολυτεχνείο, και λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης του και εν μέσω πυροβολισμών, τον μετέφεραν στο Γενικό Κρατικό, που τότε ονομαζόταν Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών. Σε αντίθεση με τις αγριότητες των αστυνομικών και της φρουράς του νοσοκομείου, οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό έκαναν ότι μπορούσαν για να σώσουν τις ζωές των τραυματισμένων.

Ο Οικονόμου κατάφερε να γλιτώσει από τη μανία των αστυνομικών που είχαν μεταμφιεστεί σε γιατρούς και έμπαιναν στα δωμάτια, χτυπώντας τους τραυματισμένους φοιτητές, επειδή οι νοσοκόμες στην κάρτα νοσηλείας του έγραψαν ότι έπασχε από σκωληκοειδίτιδα.

Μετά το πρώτο χειρουργείο, ο Οικονόμου μεταφέρθηκε στο Ιπποκράτειο, όπου ο γιατρός Γεώργιος Ανδριτσάκης αφαίρεσε τη σφαίρα, που είχε τρυπήσει το στομάχι και το πάγκρεας και είχε σφηνωθεί στην αορτή. Μένοντας μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ο Γιώργος Οικονόμου ολοκλήρωσε τις σπουδές του, έκανε μεταπτυχιακά στο Παρίσι και διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και έγραψε πολλά βιβλία.

Η διάσημη κεφαλή που γεμίζει με λουλούδια

Μια από τις πιο γνωστές σε όλους εικόνες από τον χώρο του Πολυτεχνείο είναι η μεγάλη κεφαλή στο προαύλιο της σχολής, που την παραμονή και ανήμερα της Επετείου γεμίζει με λουλούδια.

Η διάσημη αυτή κεφαλή είναι έργο του γλύπτη Μέμου Μακρή, που γεννήθηκε το 1913 στη Πάτρα και σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Η αντιστασιακή δράση του κατά τη γερμανική Κατοχή ήταν έντονη, μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ, και μετά τον πόλεμο συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι.

Λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, απελάθηκε από τη Γαλλία και βρήκε πολιτικό άσυλο στην Ουγγαρία και το 1964, του αφαιρέθηκε η ελληνική υπηκοότητα, την οποία επανέκτησε το 1975 μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια στην Αθήνα στις 26 Μαΐου 1993.

Η κεφαλή που βρίσκεται στο ΕΜΠ έχει τη μορφή του κεφαλιού του καθηγητή Νίκου Σβορώνου, ενός σημαντικού Έλληνα ιστορικού, ο οποίος είχε κοινή πορεία ζωής με τον Μακρή.

Ο Λευκαδιώτης Σβορώνος σπούδασε στην Φιλοσοφική Αθηνών και στα δύσκολα χρόνια της κατοχής εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ και του ΕΛ.ΑΣ.. Είχε συνεργαστεί στην έκδοση του παράνομου περιοδικού «Πρωτοπόροι» και μετά τη διακοπή της έκδοσης του περιοδικού, στα τέλη του 1943, διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής Βύρωνα-Καισαριανής.Τον Δεκέμβριο του 1945 ο Σβορώνος κατέφυγε στη Γαλλία, όπου συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφία της Γαλλικής Δημοκρατίας και γνώρισε τον Μέμο Μακρή.

Όπως και στην περίπτωση του Μακρή, το 1955, του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και, το 1961, απέκτησε τη γαλλική. Μετά τη δικτατορία επέστρεψε στην Ελλάδα και δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, ενώ, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Πέθανε στην Αθήνα το 1989.