Η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία που «πάγωσε» τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Παναγιώτα Απέργη - 8 Μαρτίου 2024

Ήταν παραμονή των Χριστουγέννων του 1914, όταν σημειώθηκε η μεγαλύτερη ανεπίσημη εκεχειρία σε όλο το Δυτικό Μέτωπο, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με όσους στρατιώτες κατάφεραν να γλυτώσουν από τα πυρά των επόμενων μηνών να αναφέρουν ότι «ήταν τα ωραιότερα Χριστούγεννα της ζωής τους».

Οι εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός ξεκίνησαν αρκετά νωρίς, με τον Πάπα Βενέδικτο ΙΕ΄, μάλιστα, να σημειώνει ότι θα πρέπει να υπάρξει επίσημη ανακωχή, λόγω των εορταστικών ημερών που πλησίαζαν, ζητώντας «να σωπάσουν τα όπλα τουλάχιστον για τη νύχτα που τραγούδησαν οι άγγελοι». Αντίστοιχες προσπάθειες κατέβαλαν, επίσης, γυναικείες οργανώσεις της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Αυστρίας, αν και όλα τα αιτήματα απορρίφθηκαν από όλες τις πλευρές.

Πολύ σύντομα, οι στρατιώτες των αντιμαχόμενων πλευρών συνειδητοποίησαν ότι ο πόλεμος των χαρακωμάτων θα διαρκούσε για καιρό, αποφασίζοντας άτυπα να αναπτύξουν μια ιδιότυπη συμπεριφορά μεταξύ τους, που έμεινε γνωστή ως «live and let live», δηλαδή «ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν».

Αγνοώντας τις πολεμοχαρείς διαταγές, οι στρατιώτες των αντιμαχόμενων χωρών υλοποίησαν τη σκόπιμη αποχή από τα όπλα, κατά τη διάρκεια του πολέμου, η οποία εκδηλωνόταν με μικρές επίσημες εκεχειρίες και συμφωνίες περιορισμένης διάρκειας μη χρησιμοποίησης όπλων. Ωστόσο, η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία ξεκίνησε από τα χαρακώματα του Βελγίου, όταν Βρετανοί στρατιώτες παρατήρησαν ότι, ακολουθώντας τα έθιμά τους, οι Γερμανοί στόλισαν δέντρα με αρκετά στολίδια και άρχισαν να τραγουδούν.

Πολύ γρήγορα, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και οι ίδιοι, με την πολεμική ένταση να εξαφανίζεται άμεσα με μαγικό τρόπο. Έτσι, τα ξημερώματα των Χριστουγέννων, μετά από αρκετούς μήνες μέσα στη λάσπη, οι στρατιώτες βγήκαν από τα χαρακώματα και αδελφοποιήθηκαν, ανταλλάσσοντας ευχές, χειραψίες, τρόφιμα, καπνό, ποτά και διάφορα αναμνηστικά.

Στο εορταστικό κλίμα μπήκαν και οι Σκωτσέζοι, παίζοντας με τις γκάιντες, ενώ ταυτόχρονα εμφανίστηκαν αυτοσχέδιες μπάλες και δυο εστίες από σπασμένα ξύλα, που μετέτρεψαν τη «νεκρή ζώνη» στο ωραιότερο γήπεδο του κόσμου.

Σύντομα, όμως, το κλίμα συναδέλφωσης θορύβησε τους ανώτερους επιτελείς, που προσπάθησαν να αποκρύψουν το γεγονός και, ίσως, και να το κατάφερναν, αν δεν υπήρχαν οι σημειώσεις, τα ημερολόγια, οι φωτογραφίες και τα απομνημονεύματα των στρατιωτών. Έτσι, παρά τη στρατιωτική λογοκρισία που επιβλήθηκε και στις πλευρές, το ιστορικό γεγονός συναδέλφωσης δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στους Νιου Γιορκ Τάιμς, μόλις μια εβδομάδα πριν οι ΗΠΑ να μπουν στον πόλεμο, ενώ ακολούθησαν οι βρετανικές εφημερίδες, που τύπωσαν, παράλληλα, φωτογραφίες και προσωπικές μαρτυρίες στρατιωτών.

Στη Γαλλία, η πίεση της κοινωνίας για περισσότερες πληροφορίες, έσπασε τη λογοκρισία, ενώ, στη Γερμανία, το θέμα σχεδόν αποσιωπήθηκε ή έγινε με τρόπο επικριτικό για όσους έλαβαν μέρος στην εκεχειρία!