Πηγή Φωτογραφιών: Pexels και Google Images
Ήταν Δεκέμβριος του 1977, όταν η Ελλάδα βρισκόταν για πολλές ημέρες στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του κόσμου, έπειτα από τις ανακαλύψεις του Καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικου και της ομάδας του, που είχαν ανακαλύψει έναν ασύλητο μακεδονικό τάφο στη Βεργίνα.
Ποιος ήταν, όμως, ο Μανόλης Ανδρόνικος που με την επιμονή και την επιστημονική του κατάρτιση έφερε στην επιφάνεια μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα, σε παγκόσμιο επίπεδο, τους βασιλικούς μακεδονικούς τάφους;
Ο Μανόλης Ανδρόνικος γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1919 στην Προύσα και, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του σε μια προσφυγική γειτονιά στη Δυτική Θεσσαλονίκη, όπου, όπως έλεγε και ο ίδιος, πέρασε πολύ όμορφα χρόνια. Από πολύ μικρός έδειξε την έφεση που είχε στα γράμματα, τραβώντας, ήδη από τα χρόνια του Δημοτικού την προσοχή των δασκάλων του, οι οποίοι σε συνεννόηση με τους γονείς του, τον προβίβασαν σε μεγαλύτερη τάξη.
Τα γυμνασιακά και φοιτητικά του χρόνια τα πέρασε στην ιστορική περιοχή του Διοικητηρίου. Ως φοιτητής, ο Ανδρόνικος γοητεύθηκε από την αρχαιολογία και τις ανασκαφές και, το 1938, με λίγους συμφοιτητές του συνοδεύουν τον καθηγητή τους Κ.Ρωμαίο, στην πρώτη επίσκεψη που έκανε το πανεπιστήμιο στον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας. Το όνειρο, όμως, των ανασκαφών γρήγορα εξανεμίστηκε από την κήρυξη του πολέμου, με τον σπουδαίο αρχαιολόγο να διορίζεται καθηγητής φιλολογίας στο σχολείο του Διδυμοτείχου. Αυτό που επεδίωκε, βέβαια, ήταν να διαφύγει στη Μέση Ανατολή, όπου πήγε και σύντομα έλαβε μέρος σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Άξονα.
Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και, το 1947, διορίστηκε ως Φιλόλογος στα εκπαιδευτήρια Αγλαΐας Σχινά. Πάντα, όμως, το μυαλό του βρισκόταν στη Βεργίνα και πολύ σύντομα αποδέχθηκε τον διορισμό του ως Επιμελητής αρχαιοτήτων στην αρχαιολογική υπηρεσία της Βέροιας και άρχισε σιγά σιγά τις πρώτες επισκέψεις και έρευνες στην Βεργίνα.
Όταν ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην Οξφόρδη, εξελέγη, το 1957, Υφηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με τη διατριβή «Λακωνικά Ανάγλυφα» και, το 1961, Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1984, διδάσκοντας Ιστορία της Νεότερης Τέχνης, όχι μόνο στη Φιλοσοφική Σχολή, αλλά και στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΑΠΘ.
Οι πολύχρονες και συστηματικές ανασκαφές του στην περιοχή της Βεργίνας, τελικά, το 1977, απέδωσαν καρπούς και έφεραν στο φως την αποκάλυψη του ασύλητου μακεδονικού τάφου ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας με πλήθος αμύθητων ευρημάτων.
Στο εσωτερικό του τάφου διασώζονταν πολυάριθμα κτερίσματα, μεταξύ των οποίων ανεκτίμητης αξίας έργα τέχνης, τα οποία, σε συνδυασμό με τα στοιχεία αφηρωισμού της ταφής, τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για έναν ένδοξο νεκρό, ο οποίος υπήρξε βασιλιάς.
Το πρωί της 24ης Νοεμβρίου 1977, ο Ανδρόνικος στο κατάμεστο αμφιθέατρο της Παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. ανακοίνωσε όλα τα αποτελέσματα της ανασκαφής του στη Βεργίνα, που κράτησε έξι εβδομάδες, δείχνοντας, παράλληλα, μια σειρά από έγχρωμες φωτογραφίες. Το μνημείο ήταν ένας βασιλικός τάφος και ο νεκρός ο Φίλιππος Β΄, βασιλιάς της Μακεδονίας.
Αναφερόμενος στο μνημειώδες εύρημά του, ο Ανδρόνικος συνήθιζε να λέει: «Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά. Είχα, λοιπόν, βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο. Εκείνη τη νύχτα - όπως και όλες τις επόμενες - στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ περισσότερο από δυο τρεις ώρες. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε».
Τα επόμενα χρόνια, ανακάλυψε άλλον έναν ασύλητο βασιλικό τάφο και μερικούς ακόμη συλημένους, το θέατρο των αρχαίων Αιγών, έναν μικρό ναό, ένα μεγάλο τμήμα του τείχους της πόλης, αλλά και απομεινάρια ιδιωτικών και δημόσιων οικοδομημάτων.
Εκτός από την αρχαιολογική και πανεπιστημιακή του δραστηριότητα, ο Μανόλης Ανδρόνικος ασχολήθηκε με θέματα παιδείας, λογοτεχνίας και τέχνης, έχοντας δημοσιεύσει δεκάδες μελέτες και άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και εφημερίδες, τα περισσότερα από τα οποία είναι συγκεντρωμένα στους τόμους «Παιδεία ή Υπνοπαιδεία» και «Ιστορία και Ποίηση». Οι διαλέξεις του σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής ήταν πάρα πολλές, ενώ υπήρξε εταίρος και μέλος σε πολλά ελληνικά και ξένα επιστημονικά ινστιτούτα και ενώσεις.
Για την προσφορά του στον πολιτισμό, την παιδεία και τις επιστήμες δέχθηκε πολλές τιμητικές διακρίσεις και βραβεύσεις, μεταξύ των οποίων είναι οι τίτλοι του Επίτιμου Διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και Αντεπιστέλλοντος μέλους της Ακαδημίας Αθηνών. Παράλληλα, είχε τιμηθεί με το βραβείο «Ολυμπία» του Ιδρύματος Ωνάση και με τον Μεγαλόσταυρο του Φοίνικος από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Ένα άλλο, όμως, παράσημο το οποίο έφερε ήταν αυτό της αγάπης και του σεβασμού που έτρεφαν για αυτόν οι φοιτητές του. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι την ώρα των μαθημάτων του το αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής γέμιζε από φοιτητές όλων των σχολών που συνωστίζονταν για να παρακολουθήσουν τις παραδόσεις του. Μάλιστα, πολλοί φοιτητές του θυμούνται την προθυμία του να εξηγεί στους φοιτητές του, τους οποίους γνώριζε με τα μικρά τους ονόματα, τυχόν απορίες, αλλά και με αθώο τρόπο να συντρέχει όσους φοιτητές έβλεπε πως βρίσκονταν σε οικονομική στενότητα, που πολλές φορές τους στερούσε το φαγητό.
Ο σπουδαίος Μανόλης Ανδρόνικος πέθανε στις 30 Μαρτίου 1992, σε ηλικία 73 ετών, έχοντας αφήσει πίσω του μια σπουδαία επιστημονική και πολιτισμική κληρονομιά.
