Στάλινγκραντ: Η μάχη που σηματοδότησε το τέλος του ναζισμού

• Θανάσης Απέργης - 4 Φεβρουαρίου 2025

Λίγο καιρό μετά την αποτυχημένη προσπάθεια των Γερμανών να καταλάβουν τη Μόσχα, ο Χίτλερ έστρεψε την προσοχή του στην κατάληψη του Στάλινγκραντ, ένα μέρος ζωτικής σημασίας τόσο γεωστρατηγικά όσο και οικονομικά, αφού θα άνοιγε τις πύλες των πετρελαιοφόρων πηγών του Καύκασου στις ναζιστικές δυνάμεις. Ταυτόχρονα, όμως, η κατάληψη της πόλη, που είχε το όνομα του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Ιωσήφ Στάλιν, θα επέφερε ένα συντριπτικό ιδεολογικό χτύπημα στον ηθικό των Σοβιετικών στρατιωτών, κάτι που τελικά δεν επιτεύχθηκε. Έτσι, το Στάλινγκραντ έγινε τόπος σκληρών συγκρούσεων πρωτοφανούς αγριότητας και απίστευτου ηρωισμού, με τον διοικητή του Κόκκινου Στρατού, Βασίλι Τσούικοφ, να καθιστά σαφές: «Ή θα κρατήσουμε την πόλη ή θα πεθάνουμε εδώ!».

Οι συνθήκες μάχης επέτρεψαν την εκτεταμένη δράση ελεύθερων σκοπευτών, ιδιαίτερα των σοβιετικών δυνάμεων, με διασημότερη μορφή όλων αυτή του Βασίλι Ζάιτσεφ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Μάχης του Στάλινγκραντ εκτέλεσε 225 Γερμανούς στρατιώτες, συμπεριλαμβανομένων 11 σκοπευτών.

Λίγους μήνες πριν την εκπνοή του 1942, το 90% το Στάλινγκραντ ήταν ένας σωρός ερειπίων, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Γερμανών, με μοναδικά κτίρια που είχαν μείνει όρθια να είναι κάποια εργοστάσια που τα κρατούσαν με τεράστια δυσκολία οι αμυνόμενοι για τις ανάγκες του ανεφοδιασμού τους. Όλα, όμως, άλλαξαν τα ξημερώματα της 19ης Νοεμβρίου, όταν ξεκίνησε η μεγάλη σοβιετική αντεπίθεση, με την κωδική ονομασία «Ουρανός» που σχεδιάζονταν με άκρα μυστικότητα για περισσότερο από δύο μήνες από τους Ρώσους στρατηγούς Γκεόργκι Ζούκοφ, Αλεξάντρ Βασιλιέφσκι και Νικολάι Βορόνοφ.

Η επίθεση ξεκίνησε με περικύκλωση της 6ης Στρατιάς και σταδιακά επεκτάθηκε όλο και νοτιότερα, καθώς οι Σοβιετικοί αποσκοπούσαν στο να περικυκλώσουν το Στάλινγκραντ και τις δυνάμεις του Άξονα, αποτρέποντας κάθε ενδεχόμενο γερμανικής αντεπίθεσης. Έτσι, αποφεύγοντας την κύρια δύναμη των Γερμανών, ο Κόκκινος Στρατός έπληξε τις αποδυναμωμένες στρατιωτικές πτέρυγες, που ήταν εκτεθειμένες στην ανοικτή στέπα, ενώ οι Γερμανοί προσπαθούσαν να οπισθοχωρήσουν.

Ωστόσο ο Χίτλερ απαγόρευσε οποιαδήποτε μετακίνηση, με όποια προσπάθεια κι αν καταβλήθηκε από τις συμμαχικές στη ναζιστική Γερμανία δυνάμεις να καταπνίγεται τόσο από τα σοβιετικά πυρά όσο κι από τον βαρύ χειμώνα και την έλλειψη τροφίμων και πυρομαχικών. Η βοήθεια που περίμεναν για ανεφοδιασμό τα γερμανικά στρατεύματα δεν ήρθε ποτέ, τουναντίον τα αεροπλάνα της Λουφτβάφε έριξαν μόνο κιβώτια με χιλιάδες σιδηρούς σταυρούς σε μια προσπάθεια να αναπτερώσουν το ηθικό των πολιορκημένων στρατιωτών.

Ακολουθώντας τη στρατηγική της «νίκης», ο Χίτλερ υποσχέθηκε ότι θα βοηθήσει στον απεγκλωβισμό των στρατιωτών, χωρίς να τηρεί την υπόσχεσή του, αποφασίζοντας, μάλιστα, να προάγει τον ανώτατο αξιωματικό Φρίντριχ Πάουλους σε στρατάρχη, προτρέποντάς τον ουσιαστικά να αυτοκτονήσει, αφού ποτέ κανένας Γερμανός αξιωματικός δεν είχε παραδοθεί. Ωστόσο, ο Πάουλους επέλεξε να παραδοθεί άνευ όρων στους Σοβιετικούς, λέγοντας χαρακτηριστικά στους στρατηγούς του «δεν έχω σκοπό να αυτοκτονήσω για χάρη αυτού του δεκανέα από τη Βοημία».

Η αρχή του τέλους για το Γ΄ Ράιχ ήταν γεγονός, καθώς η κόκκινη σημαία ανέμιζε και πάλι στο Στάλινγκραντ, από όπου ξεκίνησε η σοβιετική προέλαση, που ολοκληρώθηκε στο Βερολίνο, όταν την 1η Μαΐου οι Ρώσοι στρατιώτες ανέβηκαν στην ταράτσα του Ράιχσταγκ και ύψωσαν τη σοβιετική σημαία.