Πηγή Φωτογραφιών: Pexels και Google Images
Η Ιερουσαλήμ είναι η πόλη της πίστης, πόλη όμορφη και απόκοσμη, πόλη γεμάτη τρούλους , καμπαναριά και μιναρέδες, πόλη της ειρήνης που έχει γνωρίσει την απόλυτη ανθρώπινη βιαιότητα, ο ομφαλός της γης για τους Χριστιανούς, με τον Ναό της Αναστάσεως και τους χώρους των Αγίων Προσκυνημάτων να γίνονται κέντρα συμφιλίωσης και αμοιβαίας χριστιανικής αγάπης.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει επιβεβαιώσει την ιερή παράδοση, τις μαρτυρίες των πρώτων χριστιανών, τις αναφορές των ιστορικών και εκκλησιαστικών συγγραφέων για την αυθεντικότητα των τόπων του Θείου Δράματος.
Μέχρι τα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου τα Ιεροσόλυμα ήταν μια μάλλον άσημη πόλη της Παλαιστίνης, που δεν είχε τόση σημασία, αν και εκεί εξελίχθηκε το Θείο Δράμα. Με την εγκαινίαση στις 13 ή 14 Σεπτεμβρίου του 335μ.Χ. των ναών που έκτισε η Αγία Ελένη, των ιερότερων προσκυνημάτων της χριστιανοσύνης, ξεκίνησε η προσέλευση των προσκυνητών και η ανάδειξη της περιοχής των Αγίων Τόπων σε χριστιανικό προσκύνημα παγκόσμιας ακτινοβολίας.
Via Dolorosa, η Οδός του Μαρτυρίου
Η Παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ αποτελείται από τέσσερις συνοικίες, που απεικονίζουν τον πληθυσμό της, την εβραϊκή, τη χριστιανική, τη μουσουλμανική και την αρμενική, όπου κάθε λαός διατηρεί τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμά του.
Στην Παλιά πόλη, επίσης, υπάρχει η Οδός του Μαρτυρίου, όπου κάποιος, ξεκινώντας από τη μουσουλμανική συνοικία και καταλήγοντας στο Ναό της Αναστάσεως, νιώθει πρωτόγνωρα συναισθήματα να τον κατακλύζουν, καθώς ακολουθεί τη μαρτυρική πορεία του Ιησού. Στα πρώτα σημεία της Οδού του Μαρτυρίου, είναι το Πραιτώριο του Πόντιου Πιλάτου, όπου μια σκάλα οδηγεί τους πιστούς στη Φυλακή του Χριστού.
Σε διάφορα σημεία της Οδού υπάρχουν μαρμάρινα ανάγλυφα και γλυπτά, που μνημονεύουν τις στάσεις που έκανε ο Ιησούς, στεφανωμένος με το αγκάθινο στεφάνι και φορτωμένος με το σταυρό, καθώς ανηφόριζε για τον Γολγοθά.
Η διαδρομή τελειώνει στο Ναό της Αναστάσεως και τον Πανάγιο Τάφο, το ιερότερο σημείο της χριστιανικής συνοικίας και, φυσικά, του Χριστιανισμού.
Ο Ναός της Αναστάσεως
Ο Ναός της Αναστάσεως είναι ένα κτηριακό συγκρότημα δομημένο πάνω στη θέση όπου, σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, σταυρώθηκε, τάφηκε και αναστήθηκε ο Ιησούς Χριστός.
Αποτελείται από μια πεντάκλιτη βασιλική, της οποίας το ιερό βρίσκεται πάνω από το λόφο όπου έγινε η Σταύρωση, τον Γολγοθά, και πίσω από αυτή, διαχωρισμένη με ένα αίθριο, βρίσκεται το περίκεντρο κτήριο, η ροτόντα, που συνδέθηκε με τον τάφο του Χριστού.
Μπροστά από την είσοδο του Ιερού Ναού της Αναστάσεως, βρίσκεται η αγία Αυλή με πλευρά 20μ., χώρος που λειτουργούσε ως αγορά για πώληση προϊόντων και ενθυμίων. Σήμερα αυτός ο χώρος χρησιμοποιείται μόνο από τους ορθόδοξους τη Μεγάλη Πέμπτη για την τέλεση της ακολουθίας του Νιπτήρος και εδώ, τη Μεγάλη Παρασκευή, καταλήγει η αναπαράσταση της πορείας του μαρτυρίου του Χριστού, που ξεκινά από το Πραιτώριο.
Στη βορειοανατολική γωνία της αγίας Αυλής υπάρχει κλίμακα που οδηγεί στον Γολγοθά, στην αρχή της οποίας υπάρχει μικρός ναός της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Στα νότια της Αυλής βρίσκεται το μετόχι της Γεθσημανή με την εικόνα του Επιταφίου της Θεοτόκου.
Η μοναδική είσοδος του Ναού της Αναστάσεως είναι η αγία Πόρτα, ύψους σχεδόν 6μ. και πλάτους 3μ., με θυρόφυλλα από ξύλο καρυδιάς και κυπαρισσιού, που υποστηρίζονται εσωτερικά από σιδερένιες πλάκες. Επάνω στα δυο αρχαία ρόπτρα της είναι χαραγμένες αραβικές επιγραφές.
Αυτή η είσοδος και μια πανομοιότυπη προς τα ανατολικά, που κλείστηκε το 1187, πλαισιωμένες από έντεκα κίονες πρασινωπού και λευκού μαρμάρου, που φέρουν κορινθιακά κιονόκρανα, αποτελούν το σύμπλεγμα πυλών του Ναού.
Τη νύκτα, η Αγία Πόρτα μένει κλειστή και τα κλειδιά κρατούν με κληρονομικό δικαίωμα μουσουλμάνοι θυρωροί από συγκεκριμένη οικογένεια. Για το επίσημο άνοιγμα και κλείσιμο της πύλης του Ναού υπάρχει ιδιαίτερο τελετουργικό, σύμφωνα με το οποίο είναι απαραίτητη η παρουσία του Έλληνα πορτάρου.
Το πρώτο προσκύνημα στο Ναό της Αναστάσεως είναι η αγία Αποκαθήλωση, απέναντι από την πύλη του Ναού, της οποίας η σημερινή μορφή είναι κατασκευή του 1810.
Πρόκειται για φυσικό βράχο που εξέχει από το έδαφος, καλυμμένο με λευκοκόκκινο μάρμαρο, σχήματος τραπεζίου και διαστάσεων 5Χ0,70μ., το οποίο χρησίμευε όχι μόνο για διακόσμηση αλλά και για προφύλαξη από τη συνήθεια των προσκυνητών να κόβουν κομμάτια του βράχου για ενθύμια και φυλακτά.
Στο προσκύνημα αυτό έχουν δικαίωμα και οι τρεις κοινότητες των Ορθόδοξων, των Λατίνων, των Αρμενίων. Εκατέρωθεν του μαρμάρου της Αποκαθήλωσης υπάρχουν έξι μανουάλια, από δυο για κάθε μια από τις κοινότητες και από πάνω του κρέμονται οκτώ καντήλες, οι τέσσερις ανήκουν στους ορθοδόξους, οι δύο στους Αρμενίους και από μία στους Κόπτες και τους Λατίνους.
Ο Γολγοθάς
Μέσα στο Ναό της Αναστάσεως οι πιστοί ανεβαίνουν στον Γολγοθά, όπου σταυρώθηκε ο Χριστός. Ο βράχος του Γολγοθά σήμερα, επενδυμένος με μάρμαρο και ανατολικά από την Αποκαθήλωση, στη νοτιοανατολική πλευρά του Καθολικού, υψώνεται σε 4,5μ. πάνω από το έδαφος του Ναού. Εδώ οδηγούν τέσσερις κλίμακες.
Στο παρεκκλήσι , που έχει εξαιρετική και επιβλητική διακόσμηση, η Αγία Τράπεζα είναι μαρμάρινη και φέρει χαραγμένη την εξής επιγραφή : ΘΕΟΡΡΥΤΩ ΑΙΜΑΤΙ ΚΕΝΩΘΕΝΤΙ ΔΕΣΠΟΤΑ ΧΡΙΣΤΕ ΕΚ ΤΗΣ ΣΗΣ ΑΧΡΑΝΤΟΥ ΠΛΕΥΡΑΣ ΚΑΙ ΖΩΟΠΟΙΟΥ ΘΥΣΙΑ ΜΕΝ ΠΕΠΑΥΤΑΙ ΕΙΔΩΛΙΚΗ ΠΑΣΑ ΔΕ Η ΓΗ ΣΟΥ ΤΗΣ ΑΙΝΕΣΕΩΣ ΤΗΝ ΘΥΣΙΑΝ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝ.
Στην ανατολική πλευρά και κάτω από την Αγία Τράπεζά του διακρίνεται στον βράχο κυκλικό άνοιγμα, μέσα στο οποίο είχε στηθεί ο Σταυρός του Μαρτυρίου. Το άνοιγμα καλύπτεται με έναν ασημένιο δίσκο σαν ασπίδα, πάνω στον οποίο έχουν αποτυπωθεί πέντε σκηνές από τα Πάθη του Χριστού. Πίσω από την Αγία Τράπεζα είναι τοποθετημένος μεγάλος σταυρός με τον Εσταυρωμένο, που πλαισιώνεται από τη Θεοτόκο και τον Ιωάννη.
Βόρεια της τράπεζας υπάρχει Πρόθεση , με τη μορφή κιβωρίου που στηρίζεται σε κίονες, με την επιγραφή: ΣΩΤΗΡΙΑΝ ΕΙΡΓΑΣΩ ΕΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΓΗΣ ΧΡΙΣΤΕ Ο ΘΕΟΣ ΕΠΙ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΑΣ ΑΧΡΑΝΤΟΥΣ ΧΕΙΡΑΣ ΕΞΕΤΕΙΝΑΣ.
Το Ιερό Κουβούκλιο
Αυτό υψώνεται στον τάφο του Χριστού, δυτικά του ναού της Αναστάσεως και καταλαμβάνει τμήμα του δυτικού μέρους της Ροτόντας. Όταν μετά την πυρκαγιά του 1808 η παλιότερη κατασκευή καταστράφηκε, το νέο μνημείο έγινε με κοινή οικονομική συνεισφορά ολόκληρου του ελληνικού Γένους το 1810, επενδύθηκε με πλάκες από ερυθρόλευκη πέτρα και περιβλήθηκε με μικρούς κίονες και ψευδοπεσσούς, που σχηματίζουν αψίδες, απλά διακοσμημένες, ενώ όλο το οικοδόμημα φέρει πλούσιο γλυπτό διάκοσμο εσωτερικά και εξωτερικά.
Έτσι, οι Έλληνες Ορθόδοξοι, δηλαδή η Αγιοταφική Αδελφότητα και το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, αποτελούν ιστορικά τους μόνους και αποκλειστικούς ανακαινιστές, αλλά και τους ουσιαστικούς και δικαιωματικούς κατόχους και κυριάρχους του ιερού αυτού προσκυνήματος, γεγονός που επισημαίνεται και από την παρουσία Ελληνορθόδοξου φύλακα του Παναγίου Τάφου στην είσοδο του Ιερού Κουβουκλίου.
Το Κουβούκλιο έχει μια μόνο είσοδο στα ανατολικά, της οποίας η παλιά ξύλινη, διακοσμημένη με σιντέφι, πόρτα σώθηκε από την πυρκαγιά του 1808 και φυλάσσεται στο Πατριαρχικό Μουσείο. Δεξιά και αριστερά της εισόδου του Κουβουκλίου υπάρχουν δυο εντυπωσιακά μαρμάρινα μανουάλια με την επιγραφή: ΚΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΩ, ΧΡΙΣΤΩ, ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ .
Η πρόσοψη του Κουβούκλιου διακοσμείται με τέσσερις μονολιθικούς κιονίσκους από πορφυρόλευκο μάρμαρο με κορινθιακά κιονόκρανα και πάνω από την είσοδο του μνημείου απεικονίζεται ανάγλυφη η Ανάσταση του Κυρίου με αργυρεπίχρυση επένδυση, ενώ ο διάκοσμος συμπληρώνεται με διάφορες επιγραφές και διακοσμητικά θέματα.
Το εσωτερικό του Κουβουκλίου χωρίζεται στον προθάλαμο, τον επονομαζόμενο άγιο Λίθο ή Παρεκκλήσιο του Αγγέλου και στον κυρίως θάλαμο, τον Πανάγιο Τάφο.
Στο κέντρο του αγίου Λίθου, που έχει ορθομαρμάρωση τους τοίχους και μαρμαροθετήματα στο δάπεδο, φυλάσσεται κομμάτι του λίθου όπου στεκόταν ο άγγελος που ανάγγειλε την Ανάσταση του Χριστού στις μυροφόρες γυναίκες. Στους τοίχους του παρεκκλησίου δυο ωοειδείς οπές επιτρέπουν τη μετάδοση του Αγίου Φωτός.
Στον θάλαμο του Πανάγιου Τάφου υπάρχει χαμηλή είσοδος με ανάγλυφες μπαρόκ διακοσμήσεις, ενώ επενδυμένη με παράσταση της Ανάστασης είναι και η θύρα της εισόδου.
Τον Πανάγιο Τάφο φωτίζουν λαμπάδες που δε σβήνουν ποτέ και σαράντα τρεις καντήλες, από δεκατρείς για Ορθοδόξους, Λατίνους, Αρμενίους αντίστοιχα , και τέσσερις για τους Κόπτες.
Στο Ιερό Κουβούκλιο τελείται καθημερινά από τους Ορθόδοξους Θεία Λειτουργία, κατά την οποία ο Πανάγιος Τάφος χρησιμοποιείται ως Αγία Πρόθεση και ο άγιος Λίθος ως Αγία Τράπεζα.
Ο Ναός της Αναστάσεως
Εδώ, Καθολικό ονομάζεται ο ιερός χώρος απέναντι ακριβώς και ανατολικά από το Ιερό Κουβούκλιο, ανήκει στη δικαιοδοσία των Ορθοδόξων, είναι το μεσαίο κλίτος, ένας ναός μέσα σε ναό. Πρόκειται για μια στενόμακρη μεγάλων διαστάσεων αίθουσα, με επιβλητικό τρούλο ύψους 29μ., ο οποίος στηρίζεται σε τέσσερις πεσσούς με κορινθιακά κιονόκρανα.
Η είσοδος στο Καθολικό γίνεται από την απέναντι από το Ιερό Κουβούκλιο πύλη, που ονομάζεται «βασιλική καμάρα» και φέρει εγχάρακτη την επιγραφή: ΧΑΙΡΕ ΚΑΙ ΕΥΦΡΑΙΝΟΥ Η ΝΥΜΦΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΑΤΟΠΤΡΙΖΟΜΕΝΗ ΤΗΛΑΥΓΩΣ ΤΟΥ ΣΟΥ ΝΥΜΦΙΟΥ ΤΗΝ ΩΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΥΝ ΤΩ ΛΑΩ ΣΟΥ ΚΡΑΖΟΥΣΑ ΣΕ ΖΩΟΔΟΤΑ ΜΕΓΑΛΥΝΟΜΕΝ.
Εκατέρωθεν της εισόδου σχηματίζονται δυο μικροί εξώστες που αποτελούσαν τους γυναικωνίτες του Καθολικού. Στην ανατολική πλευρά του Καθολικού υψώνεται μεγαλόπρεπο μαρμάρινο τέμπλο με επτά αψίδες σε δυο σειρές.
Το Ιερό Βήμα του Ναού είναι 1μ. πάνω από το δάπεδο του Καθολικού και στην ημικυκλική ανατολική αψίδα του υπάρχει μαρμάρινο σύνθρονο στη μέση του οποίου βρίσκεται ο πατριαρχικός θρόνος, ενώ στο κέντρο του Ιερού Βήματος είναι τοποθετημένη η Αγία Τράπεζα. Δυο κλίμακες, αριστερά και δεξιά του Αγίου Βήματος οδηγούν στις στοές πίσω από το τέμπλο και στον Γολγοθά αντίστοιχα.
Έξω από το Καθολικό υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, τα οποία ανήκουν στο καθολικό τάγμα των Φραγκισκανών. Το ένα από τα δύο παρεκκλήσια είναι αφιερωμένο στη Μαρία Μαγδαληνή.
ΚΑΙ διαγενομένου τοῦ σαββάτου Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ ᾿Ιακώβου καὶ Σαλώμη ἠγόρασαν ἀρώματα ἵνα ἐλθοῦσαι ἀλείψωσιν αὐτόν. καὶ λίαν πρωῒ τῆς μιᾶς σαββάτων ἔρχονται ἐπὶ τὸ μνημεῖον, ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου. καὶ ἔλεγον πρὸς ἑαυτάς• τίς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου; καὶ ἀναβλέψασαι θεωροῦσιν ὅτι ἀποκεκύλισται ὁ λίθος• ἦν γὰρ μέγας σφόδρα. καὶ εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον νεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, καὶ ἐξεθαμβήθησαν. ὁ δὲ λέγει αὐταῖς• μὴ ἐκθαμβεῖσθε• ᾿Ιησοῦν ζητεῖτε τὸν Ναζαρηνὸν τὸν ἐσταυρωμένον• ἠγέρθη, οὐκ ἔστιν ὧδε• ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν. ἀλλ᾿ ὑπάγετε εἴπατε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ καὶ τῷ Πέτρῳ ὅτι προάγει ὑμᾶς εἰς τὴν Γαλιλαίαν• ἐκεῖ αὐτὸν ὄψεσθε, καθὼς εἶπεν ὑμῖν. καὶ ἐξελθοῦσαι ἔφυγον ἀπὸ τοῦ μνημείου• εἶχε δὲ αὐτὰς τρόμος καὶ ἔκστασις, καὶ οὐδενὶ οὐδὲν εἶπον• ἐφοβοῦντο γάρ. (ευαγγελιστής Μάρκος 16, 1-8)
[Απόδοση στα νεοελληνικά
Όταν πέρασε το Σάββατο, η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου, και η Σαλώμη, αγόρασαν αρώματα για να πάνε να αλείψουν το σώμα του Ιησού. Ήρθαν στο μνήμα πολύ πρωί την επομένη του Σαββάτου, μόλις ανέτειλε ο ήλιος. Και έλεγαν μεταξύ τους: «Ποιος θα μας κυλίσει την πέτρα από την είσοδο του μνήματος;» Γιατί ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Μόλις όμως κοίταξαν προς τα εκεί, παρατήρησαν ότι η πέτρα είχε κυλίσει από τον τόπο της. Μόλις μπήκαν στο μνήμα, είδαν έναν νεαρό με λευκή στολή στα δεξιά, και τρόμαξαν. Αυτός όμως τους είπε: «Μην τρομάζετε. Ψάχνετε τον Ιησού από τη Ναζαρέτ, το σταυρωμένο. Αναστήθηκε. Δεν είναι εδώ. Να το μέρος όπου τον είχαν βάλει. Πηγαίνετε τώρα και πείτε στους μαθητές και τον Πέτρο, πηγαίνει πριν από σας στη Γαλιλαία και σας περιμένει, εκεί θα τον δείτε, όπως σας το είπε». Οι γυναίκες βγήκαν και έφυγαν από το μνήμα γεμάτες τρόμο και δέος, δεν είπαν όμως τίποτα σε κανέναν, γιατί ήταν φοβισμένες.]
