Ανταρκτική: Η παγωμένη «terra incognita» που καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου
- Παναγιώτα Απέργη - 10 Δεκεμβρίου 2023
Η Ανταρκτική, που καλύπτεται από έναν απέραντο και διαρκώς κινούμενο παγετώνα, φτιάχνοντας ένα τεράστιο τείχος που απαγορεύει τη θαλάσσια πρόσβαση σχεδόν στα περισσότερα μέρη της ξηράς, παραμένει μέχρι σήμερα το πιο αφιλόξενο μέρος στον κόσμο, καθώς αποτελείται κατά 98% από παχύ πάγο και διαρκές σκοτάδι τον χειμώνα.
Ωστόσο, τους καλοκαιρινούς μήνες, η αχανής έκταση έρχεται αντιμέτωπη με 24ώρη μέρα, επιτρέποντας τις επιστημονικές αποστολές, που οδηγούν στην ανακάλυψη στοιχείων που «φωτίζουν» πτυχές της terra incognita.
Βέβαια, η ιδέα της ύπαρξης μιας παγωμένης ηπείρου στη συγκεκριμένη θέση μας μεταφέρει αρκετούς αιώνες πριν, με την παλαιότερη επιστημονική γνώση για τη θάλασσα να υποστηρίζει ότι η γη του Νότου με τη στενόμακρη αδιάσπαστη ακτή της έφτανε ως τον Ανταρκτικό πόλο. Μάλιστα, προφορικές παραδόσεις θέλουν τους πρώτους ανθρώπους που βρέθηκαν στα νερά της Ανταρκτικής να ήταν οι Μαορί, ενώ ο Πορτογάλος θαλασσοπόρος Φερδινάνδος Μαγγελάνος, κάνοντας τον γύρο του Ακρωτηρίου Χορν παρατήρησε ότι «υπάρχει γη ακόμα νοτιότερα, αλλά κανένας δεν είναι τόσο τρελός να την προσεγγίσει και να το επιβεβαιώσει».
Μερικούς αιώνες αργότερα, ο εξερευνητής και καπετάνιος του βρετανικού βασιλικού ναυτικού Τζέιμς Κουκ καταγράφηκε ως ο πρώτος Ευρωπαίος πλοηγός που έκανε τον περίπλου της Ανταρκτικής, καταφέρνοντας να φτάσει πιο νότια απ’ όσο είχε φτάσει ως τον 18ο αιώνα οποιοσδήποτε άλλος, αν και ο πάγος που περιέβαλλε την ήπειρο τον εμπόδισε να δει την ξηρά, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι στο συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος δεν υπήρχε καμιά ήπειρος.
Για αρκετά χρόνια, η πάγια άποψη ότι δεν υπήρχε Ανταρκτική παρέμενε κυρίαρχη, ώσπου, στις 27 Ιανουαρίου 1820, ο χαρτογράφος Φάντεϊ Φαντέιβιτς Μπελινγκσχάουζεν και ο ναύαρχος Μιχαήλ Πέτροβιτς Λαζάρεφ έφτασαν τόσο κοντά στην ακτή, κάνοντας τον περίπλου της Ανταρκτικής, με αποτέλεσμα να δουν τους αυτοκρατορικούς πιγκουίνους, που κατοικούν στην παγωμένη γη. Δυστυχώς, οι εμπορικές δυνατότητες που προέκυπταν από αυτήν την ανακάλυψη ήταν ελάχιστες, γι’ αυτό και η σημαντική τους ανακάλυψη υποβαθμίστηκε τόσο στη Ρωσία όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Στο πέρασμα των χρόνων, μεσολάβησαν πολλές προσπάθειες για τη χαρτογράφηση της περιοχής, με ανείπωτες τραγωδίες, θριάμβους και συγκινητικές ιστορίες, μια εκ των οποίων ήταν κι αυτή των Ρόαλντ Άμουνδσεν και Ρόμπερτ Σκοτ, ένας ανταγωνισμός που έληξε, όταν ο τελευταίος και οι σύντροφοί του βρήκαν τραγικό θάνατο στους πάγους.
Μάλιστα, ο Νορβηγός Άμουνδσεν ήταν αποφασισμένος να νικήσει τη βρετανική αποστολή και να φτάσει πρώτος στον Νότιο Πόλο, δηλώνοντας ότι θα ξεκινήσει ένα ταξίδι για τον Βορρά, αν και ο πραγματικός του προορισμός με το πλοίο του «Fram» ήταν ο Νότος. Έχοντας εξασφαλίσει «αέρα» τριών εβδομάδων από τον Σκοτ, ο Άμουνδσεν ξεκίνησε στις 18 Οκτωβρίου 1911 για το μακρινό του ταξίδι, φτάνοντας στον προορισμό του δυο μήνες αργότερα, υψώνοντας τη νορβηγική σημαία στη βάση, που ονόμασε «Πόλχεϊμ» (Σπίτι του Πόλου). Στις 30 Ιανουαρίου 1912, το πλοίο αναχώρησε από τον Κόλπο των Φαλαινών και ο Νορβηγός εξερευνητής ενημέρωσε για την επιτυχία του ταξιδιού του από την πόλη Χόμπαρτ, την πρωτεύουσα της Τασμανίας.
Δυστυχώς, η έκβαση του ταξιδιού του Σκοτ, που αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας βάσης για επιστημονικούς λόγους, δεν είχε την ίδια επιτυχία, παρά το γεγονός ότι είχε επισκεφθεί την Ανταρκτική το 1901, πετυχαίνοντας μια σειρά από ζωολογικές και γεωλογικές ανακαλύψεις.
Ανεβαίνοντας στο πλοίο «Terra Nova», ο Σκοτ ξεκίνησε για τον Νότο την 1η Νοεμβρίου του 1911, φτάνοντας στην παγωμένη γη στις 17 Ιανουαρίου του 1912, με την εικόνα ενός ερειπωμένου στρατοπέδου και τη νορβηγική σημαία να οδηγεί σε πλήρη απογοήτευση τη βρετανική ομάδα, που κίνησε αμέσως για το ταξίδι της επιστροφής.
Δυστυχώς, οι ασυνήθιστες για την εποχή χαμηλές θερμοκρασίες, η πείνα και οι γενικότερες κακουχίες οδήγησε όλη την αποστολή στον θάνατο 11 μελών της βρετανικής αποστολής, μεταξύ των οποίων και του Σκοτ, λίγα μόλις μίλια πριν από το πιο κοντινό καταφύγιο.
Μετά τον θάνατό του, ο Σκοτ θεωρήθηκε εθνικός ήρωας για το σπουδαίο κατόρθωμά του, κερδίζοντας τον τίτλο του ιππότη, ο οποίος απονεμήθηκε στη χήρα του ως ένδειξη τιμής. Μάλιστα, ο Σκοτ στα ημερολόγιά του, τα οποία έχουν αποκτήσει μια σχεδόν μυθική διάσταση, αναφέρει όλες του τις περιπέτειες, εκφράζοντας με κάθε δυνατό τρόπο την επιθυμία του να εξερευνήσει την παγωμένη γη, αδιαφορώντας για τον όποιο κίνδυνο ελλόχευε, σε ένα «μπρα ντε φερ» δύο εξερευνητών, ένας εκ των οποίων κέρδισε, την ώρα που ο άλλος έγινε… θρύλος.
Τελικά, το 1959, υπογράφηκε η Συνθήκη της Ανταρκτικής και οι συναφείς συνθήκες, γνωστές ως «Σύστημα Συνθηκών Ανταρκτικής», που καθορίζουν τις διεθνείς σχέσεις αναφορικά με την Ανταρκτική, τη χαρακτηρισμένη ως μόνη ήπειρο της Γης που δεν έχει αυτόχθονες κατοίκους, αποτελεί ελεύθερη και προστατευόμενη περιοχή για επιστημονική έρευνα, όπου απαγορεύεται κάθε στρατιωτική δράση.
