Οι αμπελώνες της Ελλάδας και τα μοναδικά κρασιά τους

Πηγή Φωτογραφιών: Pexels και Google Images

Οι αρχαίοι Έλληνες, ενεργοί έμποροι κρασιού, μετέφεραν την καλλιέργειά του σε όλες τις αποικίες τους από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι την Ισπανία. Οι Ρωμαίοι, με τη σειρά τους, την έκαναν γνωστή σε όλη την Ευρώπη, στις κοιλάδες του Μοζέλα και του Ρήνου, του Δούναβη και του Ροδανού, του Λίγηρα και του Μπορντώ. Με τα ταξίδια των Ευρωπαίων εξερευνητών, η καλλιέργεια του αμπελιού και η οινοποίησή του έγινε γνωστή και στον Νέο Κόσμο.

Μέχρι το 19ο αι. λίγα ήταν γνωστά για τη διαδικασία της ζύμωσης του κρασιού. Οι αρχαίοι Έλληνες το αποθήκευαν σε πήλινους αμφορείς, οι Ρωμαίοι το διατηρούσαν περισσότερο χρόνο σε δρύινα βαρέλια, αλλά και οι δυο λαοί κατανάλωναν, μάλλον, τη σοδειά τους μέσα σε ένα χρόνο. Τα ξύλινα βαρέλια διατηρήθηκαν μέχρι τον 17ο αιώνα, όταν η μαζική παραγωγή γυάλινων φιαλών και η εφεύρεση του πώματος από φελλό επέτρεψαν την αναπαλαίωση του κρασιού σε φιάλες.

Στα μέσα του 19ου αι., εξηγήθηκε από τους χημικούς η φύση της ζύμωσης, ο Γάλλος Λουί Παστέρ αναγνώρισε τα βακτήρια που αλλοιώνουν το κρασί και επινόησε την παστερίωση. Οι μηχανοποιημένες καινοτομίες του 20ου αιώνα συνέβαλαν στον ποιοτικό έλεγχο του κρασιού.

Χιλιάδες ποικιλίες σταφυλιών καλλιεργούνται κάτω από ποικίλες εδαφικές και κλιματικές συνθήκες στη γη και πολλές και διαφορετικές διαδικασίες εφαρμόζονται για την παραγωγή κρασιών. Στην Ευρώπη τα κρασιά διακρίνονται κυρίως από τη περιοχή στην οποία παράγονται.

Η χώρα μας έχει υπέροχους αμπελώνες για παραγωγή κρασιού, των οποίων οι ποικιλίες συναντώνται άλλοτε σε μια μόνο περιοχή και άλλοτε σε πολλές ταυτόχρονα.

Πελοπόννησος

Στη Νεμέα της Κορινθίας υπάρχει η μεγαλύτερη αμπελουργική περιοχή της Ελλάδας, με γνωστή ποικιλία το Αγιωργίτικο, που είναι η βάση για τη δημιουργία πολλών άλλων κρασιών της περιοχής. Είναι ποικιλία που δίνει ελαφρά ερυθρά και ερυθρά παλαίωσης κρασιά με έντονο κόκκινο χρώμα, ροζέ και γλυκά κρασιά με πλούσια αρώματα κόκκινων φρούτων. Εξαιρετικές είναι και οι ποικιλίες: Σαββατιανό, Μοσχοφίλερο, Ροδίτης, Φιλέρι.

Στην Αρκαδία καλλιεργείται το Μοσχοφίλερο, που το τρυγούν τον Οκτώβριο και παράγει κρασιά με γκρίζο χρώμα και ευδιάκριτα αρώματα, όπου κυριαρχεί το τριαντάφυλλο, η μέντα και τα κίτρινα φρούτα.

Στην Αχαΐα καλλιεργείται ο Σιδερίτης, ποικιλία που συναντούμε και στη Μακεδονία, και ο τρύγος της γίνεται στα τέλη Οκτωβρίου. Δίνει λευκά κρασιά με απαλή γεύση και ισχυρή οξύτητα και χρησιμοποιείται, επίσης, για την παραγωγή αφρωδών κρασιών.

Η Κυδωνίτσα, μια λευκή ποικιλία από τη Λακωνία, δίνει ελαφριά κρασιά με χαρακτηριστικά αρώματα από τα λευκά φρούτα και το κυδώνι.

Ιόνια νησιά

Τον 14ο με 17ο αι. φέρνουν στη Λευκάδα από την Ιταλία το Βερταμί ή Βερτζαμί, σπάνια ερυθρή ποικιλία, δίνει ερυθρά ξηρά κρασιά που τα περισσότερα ωριμάζουν σε βαρέλι. Έχει βαθύ κόκκινο χρώμα, σχεδόν μαύρο, μεγάλη οξύτητα αλλά μέτρια περιεκτικότητα σε αλκοόλ, εντυπωσιακή ένταση αρωμάτων και υπέροχη γεύση.

Η λευκή ποικιλία της Μοσχατέλας, στην Κεφαλονιά, συγγενική με τη γαλλική Muscadelle, με τα αρώματά της θυμίζει το Μοσχάτο. Χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή ξηρών και γλυκών κρασιών. Η Ρομπόλα, ποικιλία που καλλιεργείται στην Κεφαλονιά αλλά και σε όλα τα Ιόνια νησιά, δίνει κρασιά με αρώματα κίτρινων και εσπεριδοειδών φρούτων και αρκετά υψηλή οξύτητα.

Ο Κακοτρύγης είναι μια ευαίσθητη ποικιλία που καλλιεργείται από πολύ παλιά στην Κέρκυρα και παράγει κρασί με λεμονί χρώμα και πρασινωπές ανταύγειες, με αρώματα λεμονανθών και εσπεριδοειδών.

Στερεά Ελλάδα

Μια δυσεύρετη και παλιά ερυθρή ποικιλία που καλλιεργείται σήμερα κυρίως στη Κοιλάδα των Μουσών της Βοιωτίας είναι το Μουχταρό, που δίνει ιδιαίτερα ξηρό φρουτώδες κρασί, βαθύχρωμο με υψηλή οξύτητα και ιδιαίτερο άρωμα, όπως δαμάσκηνο, σύκο, μέντα.

Στην Αττική ξεχωρίζουν οι ποικιλίες του Σαββατιανού και του Ροδίτη. Το Σαββατιανό έχει χαμηλή οξύτητα και παράγει κρασιά με αρώματα κίτρινων φρούτων και από αυτό με την προσθήκη ρητίνης παράγεται η ρετσίνα, ενώ ο Ροδίτης, σταφύλι με ροζ φλούδα που καλλιεργείται άλλωστε σε όλη την Ελλάδα, δίνει καθαρά κρασιά με ελαφριά αρώματα λεμονιού.

Στην Αιτωλοακαρνανία η Μαλαγουζιά δίνει γλυκά και ξηρά κρασιά με απαλό κιτρινοπράσινο χρώμα και πολύ έντονη, γεύση με ίχνη ροδάκινου, πράσινης πιπεριάς, βασιλικού και λουλουδιών.

Κυκλάδες

Το Μαυροτράγανο είναι από τις πιο σημαντικές ποικιλίες των Κυκλάδων, που τελευταία καλλιεργείται και στη Μακεδονία. Ο μούστος του έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε σάκχαρα και υψηλή οξύτητα και το κρασί του είναι βαθύχρωμο με διακριτικό άρωμα και πλούσια γεύση.

Η αμπελοκαλλιέργεια στο νησί της Σαντορίνης είναι η σημαντικότερη αγροτική παραγωγή, με κύριο στοιχείο τις πάνω από 50 ποικιλίες της και τα αντίστοιχα κρασιά. Για πολλούς καλύτερη ποικιλία είναι το Ασύρτικο, ίσως μοναδική ποικιλία στη Μεσόγειο που δίνει κυρίως λευκά ξηρά κρασιά με έντονο πρασινόλευκο χρώμα και ανοιχτές χρυσές ανταύγειες, οι οποίες θυμίζουν το χρώμα του ροδιού, ενώ κυριαρχείται τα αρώματα των ξινών εσπεριδοειδών, του μήλου και του αχλαδιού.

Αλλά εξίσου ξεχωριστές ποικιλίες είναι το Αϊδάνι, που δίνει λευκά κρασιά με νύξεις αρωμάτων και το Αθήρι, που παράγει λευκά ξηρά κρασιά απολαυστικά ως απεριτίφ. Από τα κόκκινα κρασιά του νησιού ξεχωρίζει η Μαντηλαριά, ερυθρή ποικιλία με γλυκιά και υπόξινη γεύση και το γλυκό Μαυράθηρο.

Μακεδονία

Στην περιοχή της Γουμένισσας του Κιλκίς, η ποικιλία της Νεγκόσκας μαζεύεται στο τέλος του Σεπτεμβρίου και παράγει ερυθρά και ροζέ κρασιά, φρουτώδη, με πολύ αλκοόλ, μέτρια οξύτητα και μέτρια αρωματική ένταση.

Στη Δράμα, αλλά και στη Θεσσαλία, καλλιεργείται η ερυθρή ποικιλία Νεμπιόλο, με προέλευση από το Πιεμόντε της Βόρειας Ιταλίας. Τα κρασιά αυτής της ποικιλίας έχουν μεγάλη οξύτητα, είναι έντονα ταννικά και όταν αναπαλαιωθούν, αναπτύσσουν εξαιρετικές γεύσεις και αρώματα.

Η ερυθρή ποικιλία-υβρίδιο Τζωρτζίνα, που καλλιεργείται στη Θάσο, δίνει ανοιχτόχρωμα κρασιά, που ξεχωρίζουν για τα αρώματα από λευκά φρούτα και φράουλα.

Ήπειρος

Μια ερυθρή ποικιλία που καλλιεργείται σε όλο τον νομό Ιωαννίνων είναι το Μπεκιάρι, σταφύλι κατάλληλο για την παραγωγή ερυθρών και ροζέ κρασιών, που συνδυάζεται στην οινοποίηση με τις ποικιλίες Βλάχικο και Ντεμπίνα.

Η Ντεμπίνα είναι η χαρακτηριστική ποικιλία της περιοχής της Ζίτσας που παράγει κρασιά με μέτρια ένταση αρωμάτων, μέτρια οξύτητα και χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, ενώ δίνει και ημιαφρώδη και αφρώδη κρασιά.

Κρήτη

Το Ρωμέικο είναι μια ερυθρή ποικιλία που καλλιεργείται από πολύ παλιά στο νομό Χανίων και δίνει το κρασί που είναι γνωστό ως Μαρουβάς (στη ντόπια γλωσσολαλιά σημαίνει «παλαιωμένος, ωριμασμένος») της περιοχής Κισσάμου, κρασί με ιδιαίτερη γεύση, προορισμένο για μακρόχρονη παλαίωση, τουλάχιστον πέντε χρόνια σε μεγάλα ξύλινα βαρέλια. Ως πρόσφατα, συνηθιζόταν να θάβουν ένα βαρέλι με Μαρουβά μέσα στο χώμα, όταν γεννιόταν ένα παιδί και το άνοιγαν μετά από χρόνια, σε μια μεγάλη γιορτή ή στο γάμο του!

Μια επίσης παλιά λευκή ποικιλία που καλλιεργείται σχετικά λιγότερο στο νησί, λόγω της ευαισθησίας της, είναι το Βιδιανό. Δίνει κρασιά με ιδιαίτερα λεπτό και κομψό άρωμα, ισορροπημένη γεύση και συνδυάζεται και με άλλες ποικιλίες.

Δωδεκάνησα

Εκτός από τις συνηθισμένες ποικιλίες Αθήρι και Αμοργιανό (έτσι λένε εδώ τη Μαντηλαριά), καλλιεργούνται και άλλες ποικιλίες όπως το Σωβινιόν Μπλαν, ποικιλία γαλλικής προέλευσης που δίνει κρασιά με αρκετά υψηλή οξύτητα και άρωμα άγριων τροπικών φρούτων, και το Τεμπρανίγιο, ερυθρή ποικιλία με ισπανική προέλευση, που δίνει κρασιά με χαμηλή οξύτητα και συνδυάζει διάφορα αρώματα.

Ανατολικό Αιγαίο

Στη δυτική Λέσβο, κοντά στο απολιθωμένο δάσος, καλλιεργείται το Χυδηριώτικο, μια ποικιλία που η καλλιέργειά της συνεχίζεται από την αρχαιότητα και παράγει ανοιχτόχρωμα αρωματικά κρασιά.

Το Μοσχάτο Αλεξανδρείας καλλιεργείται κυρίως στη Λήμνο και δίνει ξηρά κρασιά με μέτρια περιεκτικότητα αλκοόλ, χαμηλή οξύτητα αλλά αρκετά έντονα τα αρώματα του Μοσχάτου, δηλαδή αρώματα από κίτρινα φρούτα, εσπεριδοειδή και τριαντάφυλλο.

Στην Ικαρία ο Φωκιανός, ποικιλία που καλλιεργείται επίσης στη Σάμο και σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας, δώρο λένε οι πηγές του θεού Διόνυσου στο νησί, ο αρχαίος «Πράμνιος οίνος». Ωριμάζει στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου και δίνει ερυθρά φρουτώδη κρασιά με λαμπερό κόκκινο χρώμα και χαρακτηριστική οξύτητα, τα οποία επιδέχονται παλαίωση.

Θράκη

Το Τσαούσι είναι μια λευκή ποικιλία που καλλιεργείται στο Σουφλί αλλά και στην Κεφαλονιά, δίνει κρασιά με πολύ χαμηλή οξύτητα και έντονο άρωμα.

Ο Μπογιαλαμάς ή Μπογιαμάς ή Βάφτρα είναι ερυθρή ποικιλία, από τις πιο βαθύχρωμες, που καλλιεργείται στους νομούς Έβρου, Ροδόπης και στη Σαμοθράκη. Παράγει κρασιά για παλαίωση, με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, ευχάριστα αρώματα και μαλακές ταννίνες¹.

Το Μαυρούδι, ιδιαίτερα ανθεκτική ποικιλία που συναντάται και σε άλλες ελληνικές περιοχές, παράγει κρασιά που επιδέχονται μακρόχρονη παλαίωση, με καλή οξύτητα, έντονες τανίνες και χαρακτηριστικό αρωματικό προφίλ.

¹Ουσίες γνωστές στον άνθρωπο από τα πανάρχαια χρόνια, χρησιμοποιούνται στη βυρσοδεψία, στη φαρμακευτική, στην παρασκευή μελανιού, αλλά η πιο γνωστή χρήση είναι στα ξύλινα δρύινα βαρέλια, όπου κατά την παλαίωση (γήρανση) του κρασιού, οι ευεργετικές ουσίες του ξύλου μαζί με τις οινολογικές ταννίνες εκχύνονται μέσα στο κόκκινο κρασί.