Η αστυνομική λογοτεχνία και οι γυναίκες ντετέκτιβ

• Παναγιώτα Απέργη - 24 Απριλίου 2025

Εν τη γενέσει του, το αστυνομικό μυθιστόρημα θεματοποιεί το έγκλημα και το περιγράφει από την οπτική του ερευνητή, ωστόσο, στην ακμή της βιομηχανικής επανάστασης, όταν οι συνθήκες συσσωρευμένης φτώχειας οδήγησαν στην αύξηση της εγκληματικότητας και η βία έγινε κομμάτι της καθημερινότητας των ανθρώπων, οδήγησε στη μετεξέλιξη του είδους.

Έτσι, μόλις δέκα χρόνια μετά την οργάνωση της πρώτης Βρετανικής αστυνομικής υπηρεσίας, ο Έντγκαρ Άλαν Πόε παρουσίασε, το 1841, τον Παρισινό επιθεωρητή Ογκίστ Ντιπέν, τον πρώτο ντετέκτιβ που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο του «The Murders in the Rue Morgue», ενώ ακολούθησαν, το 1852, ο επιθεωρητής Μπάκετ στον «Bleak House» του Τσαρλς Ντίκενς και ο Λοχαγός Καφ στη «Moonstone» του Γουίλκι Κόλινς.

Σταδιακά, κι ενώ ακόμη γυναίκες συγγραφείς, όπως οι Αγκάθα Κρίστι, Ντόροθυ Σέγιερς, Ρουθ Ρέντελ, είχαν επιλέξει κατά κανόνα άντρα πρωταγωνιστή στα μυθιστορήματά τους, η εμφάνιση της γυναίκας ντετέκτιβ στη μυθοπλασία τάραξε τα λιμνάζοντα ύδατα, καταστρατηγώντας τα στεγανά της ανδρικής κυριαρχίας, με αποκορύφωμα τις «Αποκαλύψεις μιας κυρίας ντετέκτιβ» ενός ανώνυμου συγγραφέα. Κεντρικό ρόλο στη συγκεκριμένη ιστορία είχε η κυρία Πασάλ, μια νεαρή χήρα που εργάζονταν για τη Scotland Yard σε ένα ειδικό τμήμα γυναικών ντετέκτιβ, που στην πραγματικότητα δεν υπήρχε τότε, αφού η πρώτη γυναίκα αστυνομικός διορίστηκε μόλις το 1915.

Έτσι, το 1864, ο Άντριου Φόρεστερ, ψευδώνυμο του Τζέιμς Ρέντινγκ Γουέαρ, δημοσίευσε το «The Female Detective» και την ιδιωτική ερευνήτρια Γκλέιντεν ή απλώς "Τζι" (G), η οποία μπήκε στο επάγγελμα για να αποφύγει την ευγενική φτώχεια, ενώ ο Γουίλιαμ Στίβενς Χέιγουορντ, με το «Revelations of a Lady Detective», πρόσθεσε το δικό του λιθαράκι στην καθιέρωση γυναικείων ντετέκτιβ.

Με την εξέλιξη των γυναικών ντετέκτιβ, κατά βάση στην αμερικανική αστυνομική λογοτεχνία, παρατηρεί κανείς την παράλληλη πορεία του είδους με την ανάπτυξη του φεμινιστικού κινήματος και τις κοινωνικές αλλαγές στους ρόλους και τα δικαιώματα των γυναικών, με τους συγγραφείς να υπογραμμίζουν με τα έργα τους πως οι γυναίκες μπορούσαν να αναλάβουν τον ανδροκρατούμενο ρόλο με εξίσου μεγάλη επιτυχία, καθώς μέχρι πρότινος στο αστυνομικό μυθιστόρημα η γυναίκα παρουσιαζόταν συνήθως ως βοηθός, femme fatale ή το θύμα.

Τα επόμενα χρόνια, από τα τέλη του 19ου και κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, η ικανότητα μιας γυναίκας να εμφανίζεται τόσο τη δημόσια όσο και την ιδιωτική σφαίρα απαρατήρητη, έδωσαν στις ντετέκτιβ έναν μανδύα που τις επέτρεπαν να γίνουν φίλες με τις συζύγους και τις φιλενάδες των υπόπτων εγκληματιών, να διεισδύσουν σε χώρους κλειστούς και απαγορευμένους για τους άνδρες ντετέκτιβ, αλλά και να παρατηρούν την παραμικρή λεπτομέρεια, χωρίς κανείς να αντιλαμβάνεται τον αληθινό τους ρόλο.

Και κάπως έτσι γεννήθηκαν η πανέξυπνη – πλην όμως φιλοπερίεργη – Μις Μαρπλ της Αγκάθα Κρίστι, η μοναχή με νομικές γνώσεις Αδελφή Φιντέλμα του Πίτερ Τρεμέιν, η Κάθριν Σουίνμπρουκ της Σίλια Λ. Γκρέις, μια φαρμακοποιός και θεραπεύτρια, που εξειδικεύεται σε κάποιο επιστημονικό κλάδο συγγενή με την εγκληματολογία και αφοσιώνεται με ζήλο στην εξιχνίαση μιας σειράς από γρίφους και την αποκάλυψη εγκληματιών, αλλά και η Νάστια Καμένσκαγια, η πρώτη επαγγελματίας αστυνομικός στη Μόσχα, που δημιούργησε η Αλεξάντρα Μαρίνινα.

Μέχρι σήμερα, και αφού η παρουσία της γυναίκας στο ανδροκρατούμενο αστυνομικό επάγγελμα οδήγησε στην κατάρριψη της αντίληψης πως η αντιμετώπιση του εγκλήματος είναι «αντρική υπόθεση», πολλές γενιές συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας εμπνεύστηκαν και καθιέρωσαν ανάλογους χαρακτήρες που, εκτός από τα βιβλία, τους συναντάμε σε τηλεοπτικές σειρές και κινηματογραφικές ταινίες με τεράστια αποδοχή από το κοινό, κερδίζοντας επάξια την ευκαιρία στα φώτα της δημοσιότητας, αποδεικνύοντας ότι το αξίζουν εξίσου, αν όχι περισσότερο με τους άντρες ομόλογους τους.