Πηγή Φωτογραφιών: Pexels και Google Images
Επιτρέποντας στον άνθρωπο να εκφραστεί ολοκληρωτικά, ο χορός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των περισσοτέρων λαών, εξελισσόμενος, πάντα, μέσα από τη διαρκή επίδραση πολιτισμικών - και όχι μόνο - παραγόντων.
Στην αρχαία Ελλάδα, ο χορός θεωρούνταν ένα από τα βασικότερα μαθήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία των νέων και αυτό γιατί σε συνδυασμό με τη μουσική αποτελούσε ποιοτικό στοιχείο για την αγωγή του σώματος και της ψυχής των νέων, με χαρακτηριστικότερο, ίσως, παράδειγμα την ένταξή του στη σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση.
Η ιδιαίτερη αυτή προσήλωση στον χορό είναι αρκετά φανερή και στις άλλες τέχνες, όπως της γλυπτικής και της λογοτεχνίας. Πολλές χιλιάδες είναι οι παραστάσεις σε αγγεία, σε ανάγλυφα και σε γλυπτά με σκηνές χορού από την κλασσική εποχή, ενώ ακόμη περισσότερες είναι και οι αναφορές σε κείμενα της αρχαίας και της μετέπειτα γραμματείας, με αναφορές χορών να υπάρχουν ακόμη και στα ομηρικά έπη.
Στην αρχαία Ελλάδα, οι χοροί διακρίνονται σε θρησκευτικούς, πολεμικούς, εορταστικούς και της τέχνης, με τους λαϊκούς χορούς, οι οποίοι διακρίνονταν ανάλογα με την περιοχή προέλευσής τους σε Τροιζήνιους, Επιζεφύριους, Ιωνικούς, Μαντινειακούς, να επιζούν ως και σήμερα.
Η διαχρονικότητά τους οφείλεται, κυρίως, στο γεγονός ότι οι χοροί αυτοί αποτελούσαν το προσφορότερο μέσο ψυχαγωγίας των πλατιών λαϊκών στρωμάτων κι έτσι καλλιεργήθηκαν εντατικότερα σ’ όλες τις εποχές. Οι χοροί είχαν θρησκευτικό, κατά βάση, χαρακτήρα ως την κλασσική εποχή, ενώ, στη συνέχεια, άρχισαν να αποκτούν και ψυχαγωγικό χαρακτήρα Είναι εντυπωσιακό ότι ακόμα και την περίοδο των Βυζαντινών χρόνων, παρ’ ότι η στάση της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας υπήρξε εχθρική απέναντι στους χορευτές, κάποιοι από τους αρχαίους ρυθμούς επιβίωσαν και ενσωματώθηκαν από τα λαϊκά, κυρίως, στρώματα στις καθημερινές τους εκδηλώσεις.
Οι χοροί αυτής της περιόδου έχουν κύκλια μορφή με στοιχεία παρεμφερή προς τη σημερινή παραδοσιακή χορευτική μορφή, με πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα τον συρτό των Βυζαντινών, ο οποίος χορευόταν από πολλούς χορευτές, με λαβή από τις παλάμες ή με μαντίλια ενδιάμεσα.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο χορός, σε συνδυασμό με το τραγούδι λειτούργησαν ως ένα ισχυρό όπλο ενάντια στην αλλοτρίωση και την απώλεια της Εθνικής συνείδησης, αλλά και ως ένα μέσο που βοήθησε στη διατήρηση της γλώσσας και της παράδοσης.
Οι χοροί των κλεφτών, γνωστοί κι ως κλέφτικοι χοροί, αποτελούσαν τμήμα όχι μόνο της στρατιωτικής προετοιμασίας των άτακτων στρατιωτικών σωμάτων, αλλά και της ψυχαγωγίας τους. Γι' αυτό και την ίδια περίοδο άρχισαν να καλλιεργούνται και νέοι χοροί άλλοτε καθαρά πολεμικοί, (π.χ. Τσάμικος, Πεντοζάλης, Σέρα) κι άλλοτε συνδεδεμένοι με τα ηρωικά κατορθώματα και τις πολεμικές επιτυχίες των Ελλήνων, υποβοηθώντας, έτσι, την προσπάθεια των υπόδουλων Ελλήνων να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο την ηθική αντίστασή τους.
Μετά την απελευθέρωση και την δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους, η γνήσια παραδοσιακή έκφραση των χορών και της μουσικής συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία των περιοχών από όπου προέρχονται, με τους χορούς που έλκουν την καταγωγή τους από αγροτικές περιοχές να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της επίσημης αλλά και της καθημερινής ζωής, ενώ αντίθετα στα αστικά κέντρα ο χορός αποτελούσε ένα μέσο νοσταλγικής ταύτισης με οικεία βιώματα ή πρόσκαιρης ξεκούρασης και φυγής από την ασφυκτική πίεση της καθημερινότητας. Για τους μετανάστες που βίωναν τις δυσκολίες της προσαρμογής στη ζωή και την εργασία στις ξένες χώρες ήταν ένας τρόπος διατήρησης των δεσμών και των σχέσεων με την πατρίδα τους.
Οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί εμφανίζουν αρκετές ομοιότητες σε διαφορετικές περιοχές παρά τη μεγάλη απόσταση που τις χωρίζει και διακρίνονται ανάλογα με την περιοχή προέλευσής τους σε δύο βασικές ομάδες: τους στεριανούς και τους νησιώτικους, τους πηδηχτούς και τους συρτούς. Οι πρώτοι περιέχουν αναπηδήσεις και «πετάγματα», ενώ οι δεύτεροι χαρακτηρίζονται, κυρίως, από μια ήρεμη συρτή κίνηση πάνω στο έδαφος, με τον διαχωρισμό να είναι συμβατικός και όχι ο μοναδικός.
Η πολυμορφία του εδάφους της πατρίδας μας, ο τρόπος ανάπτυξης της κάθε περιοχής, οι διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν αλλά και τα τοπικά ήθη και έθιμα που κυριαρχούν έχουν σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθούν και να υιοθετηθούν διαφορετικοί χοροί σε κάθε περιοχή.
Οι παραδοσιακοί χοροί των Επτανήσων, λ.χ. έχουν επηρεασθεί τόσο από την κουλτούρα της Ευρώπης, λόγω των κατακτήσεων όσο και από τα εποικιστικά ρεύματα από την Ήπειρο, την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, ενώ οι χοροί της Ηπείρου αντανακλούν τη νοσταλγία και τον καημό της ξενιτιάς, στην οποία οδηγήθηκαν εξαιτίας του άγονου εδάφους, των άσχημων κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν αλλά και των διαφόρων κατακτητών που πέρασαν από το έδαφός της.
Χαρακτηριστικά στοιχεία που είναι αλληλένδετα με τον χορό είναι η στολή και ο ρυθμός - μέτρο. Η ποικιλοχρωμία των στολών, το στόλισμα, η διαφορετικότητά τους δίνουν μια άλλη λάμψη στο χορό καθιστώντας, ταυτόχρονα, άρρηκτη τη σχέση χορού-στολής με τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα της κάθε περιοχής, με το μουσικό μέτρο7/8 να είναι το πιο συνηθισμένο, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα .
